Καλωσόρισμα ΑΓΠ

....της Πέτρας και του Νερού

Πέτρα και νερό!
Δύο υλικά, που συναντά κανείς σε αφθονία στην Ελληνική γη.
Πέτρα και νερό!
Δύο στοιχεία, που καθημερινά συναντάμε στη ζωή μας.
Πέτρα και νερό!
Με τη δική του μεταφορική σημασία το καθένα.
Πέτρα και νερό!
Σταυραδέρφια της Μάνας φύσης.

διαδρομές.... 
Η  πέτρα που φανερώνει τις δυσκολίες που περνάμε, μαρτυρά το χρόνο και τις αναμνήσεις, την ανάγκη, την ιστορία.
Το νερό που οδηγεί στη λύτρωση, που δείχνει δρόμους και χαράζει πορεία.
Το ένα συμπληρώνει το άλλο.
Το ένα αποζητά τη βοήθεια του άλλου.
Το ένα σφιχταγκαλιάζει το άλλο.

της φύσης τα καμώματα....
Πολλές φορές "κονταροχτυπιούνται" μεταξύ τους. Μα πάντα νικητής βγαίνει το νερό!
Έτσι, το νερό τρέχει και σμιλεύει την πέτρα φτιάχνοντας κάποτε-κάποτε απαράμιλλα έργα τέχνης.
Στο πέρασμά του από την πέτρα, "γεννά" σπήλαια, φαράγγια, καταβόθρες, βάραθρα, γεφύρια, περίτεχνα σχέδια.

δημιουργήματα....
Κάποιες φορές, είναι ο άνθρωπος, που χρησιμοποίησε την πέτρα για να δαμάσει το νερό.
Και το κατόρθωσε.
Έστησε πέτρινα γεφύρια, ακονίζοντας με τη σειρά του την πέτρα, για να διαβεί το ορμητικό ρέμα.
Γεφύρια, που ακουμπάνε πάνω σε πολλά πόδια.
Δύο, τρία, τέσσερα ή και περισσότερα, για να δρασκελίσει το νερό ενώνοντας τους τόπους.
Και τους ανθρώπους. Και τον κόσμο.
Έτσι, ο άνθρωπος εκμεταλλεύτηκε όλες τις δυνατότητες, που η φύση παρέχει απλόχερα.
Απλόχερα και εμείς εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας σ' αυτούς τους δουλευτάδες, που φτιάξανε γεφύρια με αντοχή και ομορφιά. Σμίξανε χωριά και τάφεραν σε επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο.

μνήμες....αναφορές....βιώματα.... 
 Στη διαδρομή του χρόνου, μέσα από απάνθρωπες και βέβηλες συμπεριφορές αλλά και φυσικές καταστροφές, έφτασαν στις μέρες μας όπως έφτασαν!
 Τα θαυμαστά αυτά έργα της λαϊκής μας γεφυροποιίας πρέπει να παραδοθούν αλώβητα και με σεβασμό, στη μνήμη και τον θαυμασμό των επόμενων γενιών.

Καλώς ήλθατε στους δρόμους του νερού και της πέτρας
Καλώς ήλθατε στον θαυμαστό κόσμο των πετρογέφυρων
Καλώς ήλθατε στο Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου.

Θοδωρής Χαμάκος / Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου (Α.Γ.Π.)
Αγίου Δημητρίου 29
18547 Νέο Φάληρο                                         
Πειραιάς
Τηλ.        210 4829520                                    
Κιν.        693 7433866                                      
Email: theodoros.hamakos@uww.org

           thodorischamakos@gmail.com          

Youtube: www.youtube.com/agpelop       
Blog:  www.agpelop.blogspot.gr                                   
Facebook: www.facebook.com/thodorischamakos                                  

Ura e Vezirit – Γέφυρα Βεζίρη. Kukes – Albania.

  Είναι ένα από τα μεγαλύτερα έργα λαϊκής αρχιτεκτονικής της γεφυροποιίας που χτίστηκε γύρω στα 1870 στην περιοχή των Βαλκανίων κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής περιόδου.

  Ο πρωτομάστορας, άγνωστος σε μας, χρησιμοποίησε ασβεστολιθικές πέτρες της περιοχής και λάσπη με τρίχες κατσίκας και αυγά.

   Πρόκειται για την γέφυρα «Του Βεζίρη» προς τιμή του Mehmet Pashe Bushatit βεζίρη της Σκόδρας, που την χρηματοδότησε. Ο ίδιος χρηματοδότησε και μια άλλη σπουδαία γέφυρα το 1768 στο χωριό Mes, χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Σκόδρα, την γέφυρα “Ura e Mesit”.

  Η ιστορία λέει ότι το χτίσιμο της γέφυρας επί του ποταμού Δρίνου του ζητήθηκε πηγαίνοντας προς το Κόσοβο, από τον ιερέα της περιοχής Halil Age Sakatit για την εξυπηρέτηση των ντόπιων και των ταξιδευτών και κυρίως για να συνδέσει τους δρόμους Shkoder-Prizren, Shkoder-Gjakove, Fadde-Qafe Kanbull-Shkoder, κλπ.

                                                                  Φώτο: Metin Bilek.

Το χτίσιμό του κράτησε, όπως λέγεται, 7 χρόνια και πρόκειται για μια σπουδαία κατασκευή  με 7 τόξα και το μεσαίο και μεγαλύτερο να υψώνεται 20 μέτρα πάνω από την κοίτη του ποταμού.

 

Το φράγμα της Φιέρζας στο Δρίνο. Φώτο: ΑΓΠ.

 

  Η τύχη του γεφυριού ήταν δραματική αφού το 1914 κατά την υποχώρησή τους οι Σερβικές δυνάμεις, καταδιωκόμενοι από τα στρατεύματα της Αυστροουγγαρίας, την ναρκοθέτησαν με αποτέλεσμα να καταστραφεί εν μέρει. Το 1968 τοποθετήθηκε ξύλινη κατασκευή στο κατεστραμμένο μέρος της και τελικά το 1978 καταστράφηκε ολοκληρωτικά από ανθρώπινο χέρι κατά την φάση κατασκευής του Υδροηλεκτρικού Σταθμού της Φιέρζας. 

 

Σήμερα τα όποια ίχνη της είναι σκεπασμένα από το φράγμα του Δρίνου, κάτω από το χωριό Kolsh κοντά στην πόλη Kukes.

  Ήταν μια εντυπωσιακή κατασκευή της δεύτερης περιόδου του 19^ου αιώνα με μήκος 200 μέτρα, στηθαία, 7 ανισομεγέθη ημικυκλικά τόξα, ανηφορική και καμπυλωτή επιφάνεια διάβασης, με πάνω από 10 οξυκόρυφα με μια σειρά θολίτες και αυτά ανακουφιστικά παράθυρα διαφόρων μεγεθών με κάθετα τα πλαϊνά τους, προβόλους που το θαυμάζουμε σήμερα από τις σωζόμενες φωτογραφίες του.

Γέφυρα στον ποταμό Οινούντα (Κελεφίνα)

Η ιστορία γέννησης ενός γεφυριού μέσα από ντοκουμέντα πάνω στα ίχνη μιας παμπάλαιας γέφυρας...

Η διαδικασία κατασκευής και η υλοποίησή της ξεκίνησε το 1919 με ενέργειες του συλλόγου «ΔΙΟΝΥΣΟΣ» (1) του Βασσαρά αρχικού προϋπολογισμού 26.000 δρχ. όπως φαίνεται από το περιοδικό ¨ΜΑΛΕΒΟΣ» (τεύχος 1 σελ.5 Οκτώβρη 1920):

 

Τον Νοέμβρη του 1920 ο "ΔΙΟΝΥΣΟΣ"  ("ΜΑΛΕΒΟΣ" τεύχος 2 σελ. 3 και 4 1920 λόγω του ότι το έργο κινδύνευε να ματαιωθεί έστειλε στον αρμόδιο υπουργό την παρακάτω επιστολή αναλύοντας την όλη κατάσταση:

Η θέση του γεφυριού.

Στο τεύχος 3 (σε. 3 του 1921) αναφέρεται ότι με ενέργειες του συλλόγου (ΔΙΟΝΥΣΟΣ) επιθεωρητές πήγαν για επιτόπιο έλεγχο και τελική επιλογή της θέσης κατασκευής της γέφυρας:

Με ανακοίνωση του συλλόγου γίνεται γνωστό ότι αποφασίστηκε οριστικά από το υπουργείο συγκοινωνίας η γέφυρα να γίνει στη θέση που είχε επιλεγεί (τεύχος 3 σελίδα 9 του 1921):

Στο τεύχος 4 (σελίδα 9 του 1921) επιβεβαιώνεται για μία ακόμη φορά η οριστική κατασκευή της γέφυρας στο σημείο που είχε αποφασιστεί:

Με τον τίτλο "ΓΕΦΥΡΙΑ ΚΑΙ ΣΠΗΤΙΑ" στο τεύχος 5 (σελίδες 5 και 6 του 1921) υπάρχει μια γενική αναφορά για τον δύσκολο και πολλές φορές επικίνδυνο τρόπο θεμελίωσης των γεφυριών και των οικοδομών και πώς η φαντασία των πρωτομαστόρων έπλαθε γι' αυτό πολλούς μύθους:

Το περιοδικό "ΜΑΛΕΒΟΣ" (2)

Στο τεύχος 9 (σελίδες 10 και 11 Δεκ. 1921) ενημερώνονται οι αναγνώστες ότι η κατασκευή της γέφυρας προχωράει κανονικά και ότι έχει ήδη κατασκευαστεί το ένα πέτρινο βάθρο και ότι θα είχε προχωρήσει περισσότερο και ίσως είχε φτάσει στο τέλος της εάν δεν συνέβαινε η μεγάλη πλημμύρα της 16ης Σεπτέμβρη, η οποία παρέσυρε πολλά υλικά:

 

 Τον Ιούνιο του 1924 (τεύχος 38) με τον τίτλο "ΕΥΛΟΓΩΣ ΚΑΜΑΡΩΝΟΜΕΝ" αναφέρεται ότι οι Βασσαραίοι έφτιαξαν όχι μόνο τη γέφυρα στη θέση "Μαντήλα" αξίας 150.000 δρχ. αλλά και τον όλο δρόμο από Βασσαρά προς Βρουλλιά αξίας 800.000 δρχ. Και όλα αυτά σε αντίθεση με το κράτος που από το 1919 προσπαθεί να φτιάξει τη γέφυρα στον Οινούντα και μέχρι σήμερα έχει κατασκευαστεί μόνο ενάμιση ποδάρι, όπως λέει:

Στο τεύχος 40 (σελίδα 286 Αυγ. 1924) στη στήλη "ΒΑΣΣΑΡΑΙΙΚΑ ΝΕΑ) υπάρχει η χαρμόσυνος, όπως αναφέρεται αγγελία για την κατασκευή δύο μεσόβαθρων μεταξύ των δύο ακραίων πέτρινων βάθρων για την άμεση κατασκευή της γέφυρας:

 

Το Σεπτέμβρη του 1924 (τεύχος 41 σελίδα 297) ενημερώνονται οι σύλλογοι Βασσαρά της Νέας Υόρκης για το πως πάνε τα έργα κατασκευής της γέφυρας, ότι βρίσκονται σε καλό δρόμο και ότι το κόστος το αναλαμβάνει ολοκληρωτικά το κράτος και ότι μέχρι τον Οκτώβρη και τα 4 βάθρα της γέφυρας θα είναι έτοιμα. Ο δρόμος μέχρι το χωριό θα στοιχίσει γύρω στις 500.000 δρχ. και θα μειωθεί ανάλογα με την προσωπική εργασία των Βασσαριωτών:

Στις 20 Αυγούστου του 1924 άρχισε η κατασκευή των δύο μεσόβαθρων της γέφυρας με την παρουσία των επισήμων και πολλών πολιτών της περιοχής. Ακολούθησε γλέντι που κράτησε μέχρι τις 5.30 μ.μ. (τεύχος 41 σελίδα 288 Σεπτέμβρης): 

 

Στο τεύχος 44 (σελίδα 333 Δεκ. 1924) επιβεβαιώνεται η δημοσίευση στο ΦΕΚ η έγκριση του προϋπολογισμού εκ 150.000 δρχ. για την κατασκευή της γέφυρας:

Θέση της γέφυρας.

 

 

Τον Μάρτιο του 1925 (τεύχος 47 σελίδα 368_κάτω από τον τίτλο "Ο ΙΡΙΣ (ΕΥΡΩΤΑ) ΚΑΙ Ο ΣΟΦΟΚΛΗΣ" υπάρχει η αναφορά για την ύπαρξη παλιάς πέτρινης γέφυρας, δίπλα στη νέα σιδερένια, που καταστράφηκε από κάποιο δυνατό κατέβασμα του Οινούντα στα παλιά χρόνια.

Υπάρχουν επίσης αναφορές στις καταστροφικές συνέπειες των κατεβασμάτων του Οινούντα:

Στο τεύχος 51 (Ιούλιος 1925) δημοσιεύεται στον "ΜΑΛΕΒΟ" το προεδρικό διάταγμα στο υπ' αριθμ. 145 ΦΕΚ τεύχος Α' έγκριση 440.000 δρχ. για την κατασκευή του καταστρώματος της γέφυρας στον Οινούντα:

Τον Ιούλιο του 1925 (τεύχος 51 σελίδα 417) δημοσιεύεται η δημοπρασία για την κατασκευή του καταστρώματος της γέφυρας προϋπολογισμού 440.000 δρχ.

Η κατασκευή της γέφυρας μετά την επαναληφθείσα δημοπρασία κατοχυρώθηκε στον εργολάβο Πιερράκο κατά 13% επί των 440.000 δρχ. που έχουν προϋπολογισθεί (τεύχος 52 σελίδα 432 Αυγ. 1925):

Η γέφυρα της Κελεφίνας τελικά θα κατασκευαστεί από τον Γεώργιο Ι. Πρωτοπαπά  και θα είναι έτοιμη μετά από δύο μήνες (τεύχος 53 σελ 442 Σεπτ. 1925):

Στο τεύχος 54 (σελ. 456 Οκτ. 1925) διαβάζουμε ότι άρχισε η σύνδεση των σιδήρων στη γέφυρα και ότι θα είναι έτοιμη μέχρι 15 τρέχοντος:

Τον Νοέμβριο του 1925 (τεύχος 55 σελίδα 457 και 458) με τον τίτλο "Η ΓΕΦΥΡΑ" οι Βασσαριώτες επιχαίρουν για την αποφασιστική συμμετοχή τους στην κατασκευή της γέφυρας, σε αντίθεση με τους γειτόνους τους:

Ο "ΜΑΛΕΒΟΣ" στο τεύχος 55 (Νοε. 1925 σελίδα 467) αναγγέλλει ότι η γέφυρα της Κελεφίνας είναι έτοιμη:

Στο τεύχος 61-62 (Μάιος-Ιούνιος 1926 σελίδες 529-530) ο "ΜΑΛΕΒΟΣ" εκφράζει τις ευχαριστίες του συλλόγου "ΔΙΟΝΥΣΟΣ" προς τον κατασκευαστή και τους απανταχού Βασσαραίους που συνετέλεσαν στην αποπεράτωση της κατασκευής της γέφυρας και τους καλεί ενωμένοι να αντιμετωπίσουν τα ειδικά και γενικά συμφέροντά τους:

Τέλος επίσης στο τεύχος 61-62 (Μάϊος-Ιούνιος 1926 σελίδα 544) γνωστοποιείται ότι η μηχανικός Πρωτόπαπας με το συνεργείο του έκανε τις τελευταίες προσθήκες στη γέφυρα: (3)

Περιοδικό "ΟΙΝΟΥΝΤΙΟΣ" του συλλόγου των εν Πειραιεί Βρεσθενιτών (4).

 

Στην περιοχή έχει προγραμματιστεί η δημιουργία φράγματος της Κελεφίνας, που αν και όταν γίνει, θα καλύψει την γέφυρα και την γύρω περιοχή.

Η περιοχή που θα γίνει το φράγμα είναι η παρακάτω, όπως φαίνεται στις δύο απεικονίσεις (5):

 

Η γέφυρα, της οποίας η διαδικασία κατασκευής της άρχισε το 1919 μετά από 7 χρόνια, την Άνοιξη του 1926 ήταν έτοιμη δίνοντας λύση σε ένα πάγιο αίτημα των ντόπιων.

Εξυπηρετούσε τα χωριά του βόρειου Πάρνωνα Βασσαράς, Πολύδροσο,Βρέσθενα, Βαμβακού, κλπ.

Ο Οινούντας ποταμός ή Κελεφίνας είναι ο κυριότερος παραπόταμος του Ευρώτα, πηγάζει από τις δυτικές πλαγιές του Πάρνωνα και χύνεται στον Ευρώτα μεταξύ Κλαδά και Κοκκινοράχης. Ήταν γνωστός από την αρχαία εποχή και λέγεται ότι σ' αυτόν πολέμησαν οι Διόσκουροι και τα παιδιά του Αφαρέως, γιου του Περιήρη και της Γοργοφόνης, κόρης του Περσέα.

 Από τους αρχαίους λεγόταν Κνακίων (Ξάνθος), λόγω που τα νερά του το χειμώνα είναι ξανθά (θολά), παίρνοντας το χώμα της γης, την οποία σιγά-σιγά κατατρώγουν κατά την ορμητική ροή τους παρασύροντας κάποτε δένδρα, ζώα και ανθρώπους γι' αυτό  και το γνωστό λαϊκό τραγούδι:

“Ο Ίρης φέρνει κούτσουρα

δέντρα, κλαριά, λιθάρια

και η Κελεφίνα η φόνισσα

φέρνει και παλληκάρια”

ή

“Η Κελεφίνα η φόνισσα

και ο Ίρης ο λεβέντης

Ο Ίρης φέρνει κούτσουρα

και η Κελεφίνα ανθρώπους”

Ο ποταμός πήρε το όνομά του από το ομώνυμο χωριό Οινούς, το οποίο βρισκόταν κοντά στο Μαλεβό και είχε ονομαστεί έτσι λόγω του ότι ολόκληρη η περιφέρεια του Μαλεβού παρήγε πολύ κρασί (οίνον). Πιθανώς όμως και το χωριό να ονομάστηκε Οινούς από τον ποταμό, που από Κνακίων είχε μετονομαστεί σε Οινούντα προς το Ελληνικότερο, οπότε πλέον πρέπει να παραδεχτούμε ότι τα ξανθά νερά έμοιαζαν με το κρασί, προϊόν εκείνου του τόπου.

Ο Μαλεβός, είναι το βουνό Πάρνωνας που βρίσκεται προς Βορράν των Βρεσθένων και χωρίζει την Λακωνική από την Κυνουρία. Ο Μαλεβός είναι κυρίως η υψηλότερη κορυφή του Πάρνωνα (Κρόνιον), όπου βρίσκεται και η γνωστή από την Ελληνική Επανάσταση Μονή της Μαλεβής, από την οποία πήρε το προσωνύμιο ολόκληρο το βουνό και έτσι είναι γνωστό σε όλους. (6)

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

1.Ο "ΔΙΟΝΥΣΟΣ" ιδρύθηκε στις 24/11/2019.

2. Ο "ΜΑΛΕΒΟΣ" ξεκίνησε την έκδοσή του τον Οκτώβριο του 1920 σαν όργανο των απανταχού Βασσαριωτών. Μέχρι το 1926 εξέδωσε 66 τεύχη. Το Σεπτέμβριο τελείωσε οριστικά την έκδοσή του.

3. Όλα τα σχετικά στοιχεία (δημοσιεύσεις στα περιοδικά  "ΜΑΛΕΒΟΣ" και "ΟΙΝΟΥΝΤΙΟΣ", πληροφορίες, κλπ.) χορηγήθηκαν από τον εκπαιδευτικό Γεώργιο Κ. Σπηλιάκο, από τη Βρέσθενα. Οι ευχαριστίες μου είναι άπειρες.

4.  Ο σύνδεσμος Βρεσθενιωτών Πειραιά (από το 1893) με την ονομασία "ΕΥΡΥΣΘΕΝΗΣ" και με έμβλημα αυτόν τον βασιλιά της Σπάρτης ιδρύει την εφημερίδα "ΟΙΝΟΥΝΤΙΟΣ" με το πρώτο τευχος να κυκλοφορεί το 1927 μέχρι το 1929 (33 τεύχη) και από το 1934 μέχρι το Φεβρουάριο του 1935 (6 τεύχη) όπου και σταμάτησε η έκδοσή του οριστικά.

5. Οι πληροφορίες και οι απεικονίσεις είναι του Χρήστου Περδίκη. Τον ευχαριστώ.

6. Πληροφορίες από τη ντόπια Μαρία Μάνου. Την ευχαριστώ.