Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου

Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου
Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα

Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση.
Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.

Σάββατο 28 Απριλίου 2018

Περί Πετρογέφυρων Δ' - Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου


Κέντρο Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών (ΚΕ.ΜΕ.ΠΕ.Γ)
Δ' Επιστημονική συνάντηση.
Αθήνα, 27 Νοεμβρίου 2010
Το γεφύρι της Άρτας και 6 ακόμη πετρογέφυρα.
Κυκλοφόρησε 
(σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων)
Από το Κέντρο Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών
ο 4ος τόμος

Πρόκειται για τις εισηγήσεις που ακούστηκαν
κατά τη διάρκεια της 4ης Επιστημονικής Συνάντησης
που οργάνωσε το ΚΕΜΕΠΕΓ 
στην Αθήνα στις 27 Νοεμβρίου 2010
Πρόλογος
Χαιρετισμός ΣΠΥΡΟΥ ΜΑΝΤΑ
προέδρου ΚΕΜΕΠΕΓ
ΤΟ ΓΕΦΥΡΙ ΤΗΣ ΑΡΤΑΣ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΜΠΑΛΟΔΗΜΟΣ, καθηγητής ΕΜΠ
Έλεγχος της συμπεριφοράς στον χρόνο της παλαιάς γέφυρας της Άρτας.
ΘΩΜΑΣ ΦΩΤΣΗΣ, Χημικός μηχανικός
Η αρχαία φάση της γέφυρας της Άρτας και η εξέλιξή της στη σημερινή μορφή.
ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΤΑΣ, Εκπαιδευτικός
“Του γιοφυριού της Άρτας”. Τραγουδώντας τον θρύλο…
6 ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΑ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ
ΘΟΔΩΡΗΣ ΧΑΜΑΚΟΣ, Οικονομολόγος
Το γεφύρι του “Δομοκού” στον Ερύμανθο ποταμό.
ΑΡΓΥΡΗΣ ΠΕΤΡΟΝΩΤΗΣ, Αρχιτέκτων - καθηγητής Πανεπιστημίου
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΤΑΜΠΟΥΛΟΓΛΟΥ - ΦΡΕΝΤΖΟΥ, Αρχιτέκτων
                                    ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΦΡΕΝΤΖΟΣ, Πολιτικός μηχανικός
Το γεφύρι της Μαυροζούμαινας στην Άνω Μεσσηνία.
Ένα ιδιόμορφο σε χρήση 24 αιώνων ποτάμιο τρισκελές ζεύγμα.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΜΖΙΑΣ, Εκπαιδευτικός
ΘΕΩΝΗ ΛΕΙΒΑΔΙΤΗ, Εκπαιδευτικός
Τα γεφύρια του Αλαήμπεη στην Αιτωλοακαρνανία.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΙΑΚΩΤΟΣ, Ιστορικός
Η κατασκευή του οθωμανικού οριζοντίου πολύτοξου πέτρινου γεφυριού
στο Λασποχώρι Τεμπών και ο σχεδιαστής του (1714-1715).
ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, Αρχιτέκτονας Μηχανικός
Η λίθινη πολύτοξη γέφυρα του Άργους Ορεστικού.
Ιστορικό υπόβαθρο και μορφολογική εξέλιξη
ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Δικηγόρος
Το γεφύρι του Κοράκου στον Αχελώο.
434 χρόνια επικοινωνώντας τη Θεσσαλία με την Ήπειρο.
(Αργιθέα Καρδίτσας - Ραδοβύζια Άρτας)
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΙΤΣΙΝΗΣ, Δικηγόρος, Μέλος ΔΣ ΚΕΜΕΠΕΓ
Γεφύρι Κοράκου - Κούλια - Κουτσοκαμάρα.
Έκδοση Ψηφίσματος.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΧΑΜΑΚΟΣ, Γ. Γραμματέας ΚΕΜΕΠΕΓ
Το Κέντρο Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών.
Ιστορικό - Δραστηριότητα – Προοπτικές.

10 ΧΡΟΝΙΑ ΚΕΜΕΠΕΓ

Δραστηριότητες & Εκδηλώσεις.

ΜΑΝΘΟΣ ΣΚΑΡΓΙΩΤΗΣ, Φιλόλογος
Γεφύρι της Πλάκας (1866-2015). Αν ήξερα την τελευταία φορά...
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ
• Γραμματοσήμων Γ. Ερμόπουλου • Καρτ-ποστάλ Α. Γαλερίδη
• Ζωγραφικής Χρ. Μελλίδη • Γκραβούρας Γ. Κρεμύδη • Φωτογραφίας Β. Κιούλου
• Υλικού τεκμηρίωσης για την ανακατασκευή του γεφυριού του Κοράκου
♫ Ένθετο Βίντεο / DVD
8 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ & 1 ΟΥΓΓΡΙΚΟ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ
▪ Πολύτσανη Πωγωνίου ▪ Πρέβεζα ▪ Αιανή Κοζάνης ▪ Ιερισσός Χαλκιδικής  ▪ Άμπλιανη Ευρυτανίας ▪ Αλιβέρι Ευβοίας ▪ Μπρόσνερο Χανίων ▪ Πυλί Κω ▪ Mezöség Τρανσυλβανίας

Δείτε τις εκδόσεις Α.Γ.Π. και τα βιβλία ΚΕ.ΜΕ.ΠΕ.Γ.

Τρίτη 10 Απριλίου 2018

Περαταριά Γαστούνης

 “...ο ποταμός αυτός, αποκαλούμενος από τους σύγχρονους ποτάμι του Γαστουνιού ή Ηλειακός, δηλαδή ποτάμι της Ήλιδας, είναι διαβατός από την κοίτη του, καθόσον το πέρασμα με το οποίο έξι μήνες το χρόνο διαπλέει κανείς την απόσταση ως την αντίπερα όχθη, είχε σταματήσει να λειτουργεί λίγο καιρό πριν προσεγγίσουμε εμείς τις όχθες του.”

Αυτό το πρωτόγονο μέσο γεφύρωσης βρισκόταν στο Πηνειό και τις εκβολές του, κοντά στην Γαστούνη του δήμου Πηνειού.
Ο Πουκεβίλ αναφέρει ότι μόνο έξι μήνες το χρόνο η περαταριά διεκπεραίωνε τον κόσμο, ενώ ο Φλομπέρ (Gustave Flaubert 1821-1880, λογοτέχνης) αναφέρει ότι “το πορθμείο σκαμπανέβαζε “κάτω από τις οπλές των αλόγων”, που έτρεμαν τρομαγμένα. (1)
Συγκεκριμένα ο Πουκεβίλ αναφέρει ότι “...ο ποταμός αυτός, αποκαλούμενος από τους σύγχρονους ποτάμι του Γαστουνιού ή Ηλειακός, δηλαδή ποτάμι της Ήλιδας, είναι διαβατός από την κοίτη του, καθόσον το πέρασμα με το οποίο έξι μήνες το χρόνο διαπλέει κανείς την απόσταση ως την αντίπερα όχθη, είχε σταματήσει να λειτουργεί λίγο καιρό πριν προσεγγίσουμε εμείς τις όχθες του.” (2)
Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1687-1715) “Ο Γενικός Προνοητής της Πελοποννήσου Francesco Grimani αποφασίζει να φτιάξει ένα πέρασμα για να διευκολύνει τη διέλευση του ομώνυμου ποταμού που ανέβαινε επικίνδυνα το χειμώνα. Το πορθμείο θα εκμισθωνόταν κατ' έτος, όπως αντίστοιχα συνέβαινε και με το πέρασμα του Αλφειού. Όπως προκύπτει από την αλληλογραφία του F. Grimani η συμφωνία για την κατασκευή του περάσματος είχε συναφθεί πρίν από τις 5 Δεκεμβρίου 1699 (ν. ημ.). Το έργο είχε αναλάβει ο μαστρο-Γιάννης Χωνιάτης (Χαϊνιάτης), ο οποίος είχε φτιάξει και το πέρασμα στον Αλφειό”. (3)
Όσον αφορά τον Πηνειό Οι αρχαίοι συγγραφείς δεν μας λένε για τον Πηνειό καμμιά λατρεία. Μας διασώζουν όμως διάφορες ονομασίες του, που κατά καιρούς από διάφορους οικιστές του επήρε. Στην προελληνική εποχή λεγόταν Μίνυος, στην Μυκηναϊκή Σελλήεις, την ιστορική Πηνειός, την Βυζαντινή και Φραγκική Ηλειακός και τις τελευταίες εκατονταετηρίδες Γαστουναίϊκο ποτάμι (1600 και μετά). Τούτη η πολυωνυμία του Ποταμού μας ανά τις χιλιετηρίδες, δηλώνει και τις ιστορικές περιπέτειες του τόπου και την ζωτική σημασία που είχε για τον τόπο. Επόμενο ήταν λοιπόν να θεοποιήθηκε και τούτο, μα οι αρχαίοι Ηλείοι, απορροφημένοι και αφοσιωμένοι στην μεγάλη λατρεία της Ιεράς Άλτεως, το Δωδεκάθεο επεσκίασε κάθε ντόπια θεότητά της”. (4)
Βάρκα για πέρασμα του Αλφειού το 1903. Fred. Boissonnas.
Και επί πλέον
Οι πιότεροι όμως αιώνες των τόσων χιλιετηρίδων της εγκατοίκησης της Ηλείας, πέρασαν με τον βραχνά του εκχυλισμένου Πηνειού. Τούτη η μάστιγα της πλημμύρας του είχε και ένα άλλο επακόλουθο, τρισχειρότερο από τις υλικές καταστροφές. Δημιουργούσε έλη και τα λιμνάζοντα νερά τους, ήταν μια μόνιμη νοσογόνος εστία της ελονοσίας, που ενδημούσε και αφάνιζε το καλοκαίρι, με τις επάρατες “θέρμες”, κάθε ικμάδα ζωτικότητας των κατοίκων. “Τους ρούφαγε το αίμα” όπως πραγματικά έλεγε ο λαός και την προσωποποιούσε σε στοιχειά, αράπηδες, ζούδια, βρυκόλακες και λάμιες. Τούτα όλα τα φοβερά τέρατα της λαϊκής φαντασίας, ήσαν και είναι κατάλοιπα της παγανιστικής λατρείας. Είναι δαιμονικά, είναι χθόνιες θεότητες των αρχαίων, είναι οι Νύμφες και οι Τρίτωνες, οι Ναϊάδες, οι Νηρηίδες και οι Δρυάδες (τα σημερινά ανεραϊδικά). Ένα τέτοιο, κατάλοιπο κι' αυτό ασφαλώς της αρχαίας θεοποίησης του Πηνειού, είναι και το Ζούδιο της Παληόπολης (Αρχαία Ήλις), που δεν προσωποποιεί στο βάθος, παρά τον αιμοπότη Μινώταυρο του ηλειώτικου Κάμπου, που τα λιμνάζοντα από τις πλημμύρες νερά του σε λούμπες, σε βαρκά και βάλτους, σε νεροσυρμές και ρέματα, γίνονται κουνουπιών εκκολαπτήριο, σκόρπιζαν τις θέρμες στα πέρατα του Κάμπου και έλυωναν στα πόδια κόσμο και κοσμάκη και πρόωρα τον έστελναν στον άλλο Κόσμο, με του χτικιού το ανελέητο χαροκοπικό δρεπάνι. Και δεν ήταν μόνο τα κουνούπια που απομυζούσαν το αίμα και τη ζωτικότητα των Ηλείων αλλά και οι βδέλλες, τα σκαθάρια και τα μπουμπουγέρια, οι κάμπιες και οι ακρίδες που με την αδηφαγία τους αφάνιζαν την ικμάδα κάθε βλάστησις και φυτείας. Έτσι το Ζούδιο της Παληόπολης, ξεκινώντας από τα χαλάσματά της τις νύχτες, αλώνιζε τον Κάμπο ρουφόντας το αίμα του, όπως και ο Πηνειός ξεμπουκάρει από την Παληόπολη και με τις φερσές του ξεχύνεται στον Κάμπο τον πνίγει ή τον κάνει, τρισχειρότερα, βάλτο με κουνούπια. Να λοιπόν και μια άλλη επιβεβαίωση της θεοποίησης της πανάρχαιας του Πηνειού: Το Ζούδιο της Παληόπολης. Οι περί την Παληόπολη σήμερα το φαντάζονται σαν ένα τέρας υπερφυσικό που την ημέρα λουφάζει βαθειά μες τα ρημάδια της, τις δε νύχτες ξεχύνεται στα χωριά και ρουφάει το αίμα των ανθρώπων, γι' αυτό και η φράση “θα σε φάη το Ζούδιο της Παληόπολης” είναι εκφοβιστική για όσους σκέφτονται, τα καλοκαίρια ιδίως, να κοιμηθούν στο ύπαιθρο (προειδοποίηση για την αφαίμαξή τους από τα κουνούπια και την προσβολή τους από ελονοσία). Επίσης “Ζούδιο της Παληόπολης” λένε και κάθε δύσμορφο άνθρωπο και κυρίως γυναίκα, που κι' αυτό ταυτίζει το Ζούδιο της Παληόπολης με τη φοβερή Λάμια των ελών. Ζούδιο λοιπόν της Παληόπολης είναι ποτάμια αρχαία θεότητα, ο Πηνειός.” (5)



Σημειώσεις-βιβλιογραφία

  1. Φιλολογικές διαδρομές στην Ελλάδα. Εκδόσεις Πατάκη 1998
  2. Πουκεβίλ. Ταξίδια στην Ελλάδα. Πελοπόννησος. Σελ. 182. Εκδόσεις ΣΥΛΛΟΓΗ Αφοί ΤΟΛΙΔΗ Αθήνα 1995
  3. Βασίλειος Σιακωτός. “΄Έργα γεφυροποιίας, υδραγωγεία, οικοδομικά συνεργεία και συντεχνίες οικοδόμων στη Βενετοκρατούμενη Πελοπόννησο (1687-1715). Η επισκευή της Γέφυρας της Μονεμβασιάς στα 1700”. “Περί Πετρογέφυρων-μαστόροι και γεφύρια”. Γ' Επιστημονική Συνάντηση ΚΕΜΕΠΕΓ. Αθήνα 2009,
    σελ. 24
  4. Ηλειακά Τριμηνιαίο περιοδικό λαογραφικής-ιστορικής και γλωσσικής σπουδής της Ηλείας. Εκδότης -διευθυντής Ντίνος Δ. Ψυχογιός Τεύχος ΙΘ΄ 1960 Λεχαινά σελ. 559.
  5. . Ομοίως, σελ. 561,562.