Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου

Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου
Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα

Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση.
Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.

Τετάρτη 28 Μαΐου 2014

Μυκηναϊκή γέφυρα Γιαλούση.



Βρίσκεται στο τέλος του αρχαίου μονοπατιού της Καζάρμας, κοντά στο δρόμο Αρκαδικού-Ναυπλίου και είναι σε καλή κατάσταση.
Κατασκευάστηκε και αυτό, όπως και τα περισσότερα γεφύρια της Μυκηναϊκής περιόδου, με βάση την κυκλώπεια πρακτική με τεράστιες πέτρες χωρίς συνδετικό υλικό και με το εκφορικό σύστημα χτισίματος, κατά το οποίο οι οριζόντιες πέτρες τοποθετούνται βαθμιαία γύρω από το τόξο και σιγά-σιγά πλησιάζουν μέχρι να ενωθούν στην κορυφή - αν και κάπως διαφορετικό λόγω της χρήσης ογκόλιθων για καμαρολίθια, με έναν τέτοιο τεράστιο να παίζει το ρόλο του κλειδιού - και βρίσκεται στη θέση “Γιαλούση”, εξ ου και το όνομά του.
Μυκηναϊκή γέφυρα Γιαλούση. Φωτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου
 Η γέφυρα αυτή δεν είναι ορατή από τον δημόσιο δρόμο γιατί είναι 500 μέτρα πιο μέσα, είναι μονότοξη με οξυκόρυφη καμάρα και τριγωνική πρόσοψη για τη μείωση της ορμής του νερού και την ανθεκτικότητά του στους σεισμούς, παλαιότητας 3-3300 χρόνων, αφού η κατασκευή της ανάγεται στα 1300 π.χ περίπου.
Γεφύρι και μυκηναϊκό μονοπάτι. Φωτο: ΑΓΠ
 
Η βάση του στον πυθμένα είναι στρωμένη με τεράστιους ογκόλιθους, μήκους μέχρι και ένα μέτρο, για να προστατεύονται οι βάσεις του γεφυριού από τις διαβρώσεις σε περιόδους κατεβασμάτων του ρέματος και την καταστροφή από φερτά υλικά.
Το άνοιγμα της καμάρας στη βάση του  είναι 2 μέτρα, το συνολικό ύψος φτάνει τα 4,40 και της καμάρας 2,40, το πλάτος 3 και το μήκος του 17 μέτρα, ενώ οι τεράστιες πέτρες του τόξου φτάνουν και το ένα μέτρο.
Περίπου 2,5 χιλιόμετρα από το γεφύρι προς το χωριό Αρκαδικό -  ακολουθώντας το παλιό μυκηναϊκό μονοπάτι που έχει επισκευαστεί, βρίσκεται σε πολύ καλή κατάσταση και είναι προσβάσιμο για τους οδοιπόρους -  συναντάμε το γεφύρι της “Καζάρμας”στη θέση «Μετόχι», στην αρχή του χωριού. Και τα δύο γεφύρια αποτελούσαν μέρος του συγκεκριμένου αρχαίου μυκηναϊκού μονοπατιού, που συνέδεε τις Μυκήνες με την Τίρυνθα και την Επίδαυρο.

Γινόταν χρήση του μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα για πεζούς και μικρά οχήματα.
Περισσότερα για τη γέφυρα Γιαλούση στο video: 

Κυριακή 25 Μαΐου 2014

Μια νέα Πολιτιστική Πρωτοβουλία Πολιτών



Μια ακόμη πρωτοβουλία πολιτών, τα ΑΝΘΗ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ, κάνουν δυναμική εμφάνιση στα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας και που σαν στόχο έχει την ανάδειξη του έργου των Λαγκαδινών μαστόρων και τη συμβολή τους στην διαμόρφωση της λαϊκής μας αρχιτεκτονικής.
Όπως λένε "...η «ανακάλυψη» των δρόμων και των τόπων της μαστοριάς εντάσσεται στην ολιστική προσέγγιση του έργου των μαστόρων που περιλαμβάνει την ιστορική, την αρχιτεκτονική και την ανθρωπολογική πλευρά. Η πρωτοβουλία μας σκοπεύει να απαντήσει στην αναγκαιότητα ανίχνευσης, χωρικού εντοπισμού, ανάλυσης και την ερμηνείας του φαινομένου της εποχικής μετανάστευσης των συνεργείων (μπουλουκιών) Λαγκαδινών Μαστόρων για την οικοδόμηση τεχνικών έργων, δημόσιων έργων και ιδιωτικών κατοικιών. Στόχος της προσπάθειας αυτής που βρίσκεται στην αρχική φάση της υλοποίησής της είναι η καταγραφή, αποτίμηση και αξιολόγηση του υπάρχοντος έγγραφου υλικού, των μαρτυριών τοπικών κοινωνιών και  μαστόρων και κυρίως των χτισμένων παραδειγμάτων της τέχνης της πέτρας στη γεωγραφική περιοχή της Πελοποννήσου και η χαρτογράφηση των «Δρόμων της τέχνης της Πέτρας» ως πολιτισμικού φαινομένου από την προβιομηχανική εποχή μέχρι σήμερα. Σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο σκοπεύουμε στην κατάθεση προτάσεων συντήρησης, ανάδειξης και αξιοποίησης σημαντικών –επιλεγμένων από ειδικές επιτροπές αρμόδιων επιστημόνων- έργων δημόσιας αρχιτεκτονικής (σχολεία, γεφύρια, σανατόρια, εκκλησίες κτλ) μέσω της ένταξή τους σε ευρωπαϊκά προγράμματα, σε συνεργασία με την Περιφέρεια και άλλους φορείς.....
....Η όλη προσπάθειά μας βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στον εθελοντισμό. Τα λειτουργικά μας έξοδα καλύπτονται από τις συνδρομές των μελών, ενώ οι πρώτες χορηγίες αξιοποιούνται για την εκτέλεση των αρχικών βημάτων στις δράσεις που προαναφέρθηκαν. Η συνεργασία με φορείς όπως τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα και διάφοροι ιδιωτικοί φορείς, σε συνδυασμό με την απόλυτα διαφανή και λιτή οικονομική λειτουργία, μας έχουν επιτρέψει να επιβιώνουμε και να προχωρούμε σ' αυτό το πολύ δύσκολο οικονομικό τοπίο..."
   Στα πλαίσια της συμπλήρωσης του πρώτου χρόνου ζωής τους, μας έστειλαν την παρακάτω πρόσκληση:




  Ευχόμαστε καλή επιτυχία στο δύσκολο αλλά ωραίο έργο τους και δηλώνουμε ότι σαν Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου (ΑΓΠ) αλλά και σαν Κέντρο Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών (ΚΕΜΕΠΕΓ) θα είμαστε συνοδοιπόροι στην κάθε τους προσπάθεια.

Τετάρτη 21 Μαΐου 2014

Γκρεμισμένα γεφύρια. Γεφύρι Σεϊντάγα

…από του Σειντάγα βγήκαν απάνου. Πήγαν από κει το πέρα μέρος...τά 'χα ακούσει κι από άλλους γέρους. Αλλά μου το είπε και ο παππούλης μου...επέθανε στα εννιακόσα...ήμουν δέκα χρόνω…
  Το γεφύρι αυτό ένωνε τις δύο όχθες του Ερύμανθου, κάτω από το χωριό Νεμούτα της Ηλείας και πρωτοφτιάχτηκε επί τουρκοκρατίας από τον Αγά του Λάλα (ή κατ' άλλους του Πύργου) Σείντ, την ίδια πάνω – κάτω περίοδο (1750) με το “Πουρνογιόφυρο”, για να συνδέσει τα χωριά της Ηλείας με την Ηραία και την Γορτυνία. 
    Γκρεμίστηκε λίγο πριν ή λίγο μετά την απελευθέρωση λόγω πλημμυρών, αφού κατά ιστορικές μαρτυρίες το 1827 υπήρχε. Το 1955, κατά μαρτυρίες  πάλι των παλαιότερων ντόπιων, συμπαρασύρθηκαν και τα τελευταία απομεινάρια του από ένα δυνατό “κατέβασμα” του Ερύμανθου. 
Ίχνη της παλιάς γέφυρας. (Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)

   Κατασκευάσθηκε, όπως είναι σήμερα σιδερένιο, το 1961, πάνω στα βάθρα του παλιού από τον Πέτρο Π. Σακελλαρίου, αντιστράτηγο, αρχηγό ΓΕΣ και υπάρχει γι' αυτό και η σχετική ταμπέλα στην αριστερή πλευρά του, από κατάντη. Είναι σημείο συνάντησης αθλητών καγιάκ και προς τη μεριά της Νεμούτας διακρίνονται τα ίχνη από τη βάση της παλιάς πέτρινης γέφυρας του Σειντάγα.
  Ο Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του το αναφέρει ως “γεφύρι της Νεμούτας”, καθώς περιγράφει τη μάχη που έγινε εκεί το 1827 μεταξύ των στρατιωτών του Ιμπραήμ, που πήγαιναν στου Λάλα και του γιου του Γενναίου (Ιωάννη). Συγκεκριμένα στη ¨διήγηση συμβάντων της Ελληνικής φυλής¨ στον Γεώργιο Τερτσέτη, αναφέρει ότι "Αφού έμαθεν ο Γενναίος, που ήτον εις το Λιβάρτζι εναντίον των Τούρκων και των προσκυνημένων, και εστρατοπεδεύθη εις τους παραλόγγους (Παραλογοί), απέναντι του στρατοπέδου του Τούρκου μίαν ώραν. Μαζί ήτον και ο Χρύσανθος το Σισινόπουλο (το παιδί του Σισίνη) και ο Θάν. Κουμανιώτης. Βλέποντας οι Τούρκοι τον Γενναίον σηκώθηκαν και ετράβηξαν κατά του Λάλα. Έστειλεν ο Γενναίος κοντά τους διάφορα σώματα και εκτυπιώνταν, και εβάρησαν την πισινέλα (οπισθοφυλακή) του Τούρκου, καθώς εκτυπήθηκε και μ' ένα μπουλούκι εις το γεφύρι της Νεμούδας (το γεφύρι του Σεϊντάγα στη Νεμούτα). Εις αυτόν τον ακροβολισμόν εσκοτώθηκαν σαράντα Τούρκοι, πέντε επιάστηκαν, και τρεις Έλληνες εσκοτώθηκαν. Ετράβηξεν εκεί ο πασάς (ο Ιμπραήμ) βιαίως από Γαστούνην και Πάτρα, ο δε Γενναίος επέστρεψεν εις την Δίβρη δια να τιμωρήση τους προσκυνημένους και να τους γυρίση εις το Ρωμαίικο, καθώς και επέστρεψαν εις το Έθνος και αυτοί και όλα τα πέριξ χωρία."
  Αναφορά στο γεφύρι του “Σειντάγα” γίνεται όταν μετά τη μάχη στη γέφυρα του “Δομοκού” το 1827, οι Έλληνες με τους γνώστες του τόπου Βιδιακίτες, από “Δομοκό” και “Ντάλομη” πέρασαν απέναντι κατά των αποχωρούντων εχθρών και λέει στα απομνημονεύματά του ο Γενναίος (Ιωάννης) Κολοκοτρώνης: “...η εμπροσθοφυλακή μου έφθασεν εις Νεμούταν την οποίαν καύσαντες οι εχθροί, ηθέλησαν να περάσουν από το γεφύρι της Νεμούτας (Σειντάγα) αλλά ευρεθέντες εξεπίτηδες οι Νεμοτιάνοι και ο Παπαγεωργάκης (καπετάνιος από το Μοναστηράκι), παρ' εμού απεσταλμένος εις τα εκεί, τους εκτύπησαν και οπισθοδρόμησαν”. (1)
Η ταμπέλα με τον κατασκευαστή. (Φώτο: ΑΓΠ)

  Οι Θ.Π. Μπούμης και Αθ. Καψαλιάρης από το Βιδιάκι μαρτυρούν το 1970 ότι: “...αυτή είναι η Τουρκοκρατία (στο Βιδιάκι). Ήρθε η επανάστασις. Εκίνησαν ο Καψαλιάρης και ένας Γιοβάνης Κοσμάς με τη σημαία τους, δεν ξέρω για Βιδιακίτες άλλους, κι επήγανε στον Μπλαπούτα και με το σώμα του όλο επήγανε και πολεμήσανε μεσ' στου Λάλα...από του Σειντάγα βγήκαν απάνου. Πήγαν από κει το πέρα μέρος...τά 'χα ακούσει κι από άλλους γέρους. Αλλά μου το είπε και ο παππούλης μου...επέθανε στα εννιακόσα...ήμουν δέκα χρόνων…”(2)
 Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε και μια άλλη μαρτυρία, που λέει: ¨Ο Γενναίος (Ιωάννης Κολοκοτρώνης) με το Σισίνη και τα στρατεύματά τους παρακολουθούσαν τους Αιγυπτίους φεύγοντας από τη Δίβρη ενώ κατηφόριζαν προς το οροπέδιο του Λάλα, χωρίς να τους ενοχλούν κι όταν έφτασαν στο γεφύρι της Νεμούτας, τότε τους επιτέθηκαν τραυματίζοντας αρκετούς. Σε ερώτηση των Ελλήνων καπεταναίων, γιατί δεν τους χτυπούσε ενωρίτερα τους απάντησε ότι, υπήρχε φόβος να γυρίσουν οι Τούρκοι στη Δίβρη¨. (3)
Λέγεται και γεφύρι της “Νεμούτας”.
Η σιδερένια γέφυρα. (Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)
   Η ονομασία Νεμούτα, προέρχεται από το αρχαίο “νέμο”, που σημαίνει βοσκότοπος ή “νέμω”, που σημαίνει μοιράζω. Κατά τον Max Vasmer,την άποψη του οποίου υιοθέτησε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθήνας και πρόεδρος της Εταιρείας Ηλειακών Μελετών Κων. Ηλιόπουλος, έχει σλαβική προέλευση προερχόμενη από το nemytb (θηλυκό nemyta), που σημαίνει άπλυτος ενώ ο Ανδρέας Μπούτσικας, από το Αυγείο της Ηλείας, θεωρεί πιθανή την προέλευση της ονομασίας από τη μεσαιωνική πόλη Νεμούρ της Γαλλίας, από την οποία ένας ιππότης που εγκαταστάθηκε στην περιοχή την περίοδο της Φραγκοκρατίας, την ονόμασε με το όνομα της πατρίδας του.

Σημειώσεις-βιβλιογραφία
(1) .Κ.Ι.Κηπουρός. Βιδιάκιον Γορτυνίας – η γενέτειρά μου. Αθήνα 1988, σελ. 82
(2). Ομοίως σελ. 147 
(3). Νίκος Β. Αναστόπουλος. ¨Η Δίβρη Ηλείας στο Διάβα των Αιώνων¨. Έκδοση της Βιβλιοθήκης του Πνευματικού Κέντρου της Πανελλήνιας Εκπολιτιστικής Ένωσης Λαμπειέων-Διβριωτών Ηλείας. Σελ. 249-259.

Κυριακή 11 Μαΐου 2014

Γεφύρι στα Γούβια. Βιδιάκι Γορτυνίας

"...χτίστηκε το 1938...το θυμάμαι εγώ τότε. Τόχτισαν ντόπιοι μάστοροι, από το Μοναστηράκι και από το Βιδιάκι μερικοί που κάναν τον χτίστη. Στα Γούβια χτίστες μπορεί να ήταν οι απόγονοι των παλιών Πουρναραίων, που έχτισαν το γεφύρι στο “Δομοκό”. Χρησιμοποίησαν πέτρα της περιοχής. Φυσικά για τη μεταφορά είχαν μουλάρια και γαιδούρια. Δεν υπήρχε τίποτα άλλο τότε..."
  Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το χωριό Βιδιάκι, στο ρέμα “Γούβια” και είναι μονότοξο, με στηθαία, μια σειρά θολίτες, επίπεδη επιφάνεια διάβασης, σε καλή κατάσταση και καλντερίμι στη βάση του πυθμένα
  Χτίστηκε με δαπάνη του Νικ. Κηπουρού ή Σπανού, από το Βιδιάκι, το 1938. Το στηθαίο είναι καινούργια προσθήκη. 
Γεφύρι στα Γούβια. (Φώτο: Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου)
 Ο συνταξιούχος δάσκαλος – επιθεωρητής δημοτικής εκπαίδευσης, πρόεδρος συνδέσμου εφέδρων αξιωματικών Αθηνών και τέως πρόεδρος του συλλόγου Βιδιακιτών, Κ.Ι.Κηπουρός (Γεραμανόγιαννης), μας λέει με χαρακτηριστικό και παραστατικό τρόπο για το γεφύρι:
 Ονομάζομαι Κων/νος Κηπουρός (Γεραμανόγιαννης) του Ιωάννου και της Ιωάννας. Ο δωρητής των γεφυριών στις θέσεις “Σκαλίτσα” και “Γούβια” Νικ. Κηπουρός ή Σπανός είναι συγγενής, θείος μου ας πούμε. Λεγόταν Σπανός, γιατί ήταν στην κυριολεξία σπανός, αγένειος πού λέμε - κάνουμε τη διάκριση για να ξεχωρίζει από κάποια συνωνυμία – γιατί πράγματι ήταν σπανός...δεν είχε γένια ο άνθρωπος. Έχτισε τα γεφύρια στη Σκαλίτσα και στα Γούβια... έδωσε τα χρήματα δηλαδή...είχε πάει στην Αμερική...έκανε χρήματα και γνωρίζοντας το άγονο, τέλος πάντων, και το φτωχότατο της περιοχής θέλησε να βοηθήσει...όπως έκανε δωρεές και στο σχολείο, βιβλιοθήκες κλπ. 
  Στα Γούβια χτίστηκε το 1938...το θυμάμαι εγώ τότε. Τόχτισαν ντόπιοι μάστοροι, από το Μοναστηράκι και από το Βιδιάκι μερικοί που κάναν τον χτίστη. Στα Γούβια χτίστες μπορεί να ήταν οι απόγονοι των παλιών Πουρναραίων, που έχτισαν το γεφύρι στο “Δομοκό”. Χρησιμοποίησαν πέτρα της περιοχής. Φυσικά για τη μεταφορά είχαν μουλάρια και γαιδούρια. Δέν υπήρχε τίποτα άλλο τότε. Το γεφύρι στα Γούβια είναι σε παραπόταμο του Ερύμανθου και λέγεται ρέμα Γούβια...είναι σε απόσταση είκοσι λεπτών – μισής ώρας με τα πόδια από το χωριό, τώρα περνάει αυτοκίνητο, όχι πάνω στο γεφύρι, από παραδίπλα. Στο σημείο εκείνο που εχτίσθη το γεφύρι στα Γούβια επερνούσε πρώτα παλιός δρόμος από εκεί και στον καιρό της τουρκοκρατίας υπήρχαν χωράφια, τα οποία καλλιεργούσαν οι ραγιάδες και έβγαινε κάθε τόσο ο Αγάς του χωριού – έμενε Αγάς στο χωριό μας μέσα, είχε και τον πύργο του σ' ένα υπερυψωμένο σημείο και είχανε χτίσει και μια μεγάλη αποθήκη στο σημερινό ναό του Αγίου Δημητρίου – για να μαζεύουν τη φορολογία σε είδος από τα γεωργικά προιόντα. 
Με το Κ. Κηπουρό επί...τω έργω. (Φώτο: ΑΓΠ)

   To γεφύρι αυτό, όπως είπα, χτίστηκε με δαπάνη του Νικ.Γ. Κηπουρού ή Σπανού το 1938. έχει και πλάκα εκεί πέρα ενεπίγραφη στον τοίχο από τους μαστόρους τότε που το έχτισαν, που ανέφερε το όνομά του και το έτος που χτίστηκε. Η περιοχή λέγεται “”Γούβια”. Τώρα το γούβια είναι τα μικρά γουβιά, οι μικρές γούβες, οι μικρές λακούβες που λόγω του εδάφους παρουσιάζονται εδώ γύρω αλλά πιθανόν να προέρχεται από το πτηνό Γούβης ή Βίας, γούβης που υπήρχε στην περιοχή όταν κατοικείτο από περισσότερο κόσμο το Βιδιάκι.

  Σχετικά με τα Γούβια, η ύπαρξη του γεφυριού αφέθηκε κατόπιν στις φροντίδες της κοινότητας του Βιδιακίου και εν συνεχεία και του συλλόγου Βιδιακιτών, ο οποίος ιδρύθηκε το 1946 και λειτουργεί άριστα μέχρι σήμερα με πολλά έργα στο χωριό μας. Βέβαια κάθε τόσο η επισκευή γινόταν στα πόδια του γεφυριού, γιατί ο χειμώνας όταν βρέχει είναι πολύ δυνατός, πολύ ορμητικός και έχουν συμβεί χαμηλότερά του και ανθρώπινοι πνιγμοί και έτσι επειδή τώρα παραμερίσθη η περιοχή, δεν εκμεταλεύεται όπως παλαιότερα, δεν υπάρχει κόσμος, έφυγαν οι ανθρώποι από τα χωριά, έμεινε και μένει το γεφύρι αυτό εδώ φύλακας και μάρτυρας αλλοτινών, πεθαμένων, μα τόσο αγαπητών εποχών”.
   Το γεφύρι στα Γούβια εξυπηρετούσε τους κατοίκους του Βιδιακίου και τους άλλους περαστικούς στις αγροτικές και ποιμενικές τους εργασίες, είχαν τα κοπάδια τους τριγύρω, τα ποιμνιοστάσια, τα κονάκια.
   Όσον αφορά το όνομα, γούβια είναι η γούβα, τα μικρά γουβάκια και έτσι ονομάστηκε στα “Γούβια” γιατί υπήρχαν τέτοιες γούβες εκεί. Τό ρέμα στο γεφύρι λέγεται ρέμα των Γουβιών. Πέραν της άποψης της ονομασίας του γεφυριού από τις γούβες, υπάρχει και η πιθανότητα η ονομασία να προέρχεται και από το νυχτόβιο πτηνό Γούβης ή Γούβι – Βίας – Μπούφος που κουρνιάζει εκεί, όπως μας αφηγήθηκε ο Κ.Ι.Κηπουρός
"Δαπάνη Ν.Γ. Κηπουρού. 1938". (Φώτο: ΑΓΠ)
    Πιθανολογείται ότι το γεφύρι στα “Γούβια” όπως και αυτό της “Σκαλίτσας” τόχτισε η νεώτερη γενιά των Πουρναραίων, οι πρόγονοι των οποίων έχτισαν το γεφύρι στο “Δομοκό”, το “Παραλογγίτικο” και “Της Δήμητρας”.
 Η τοποθεσία που είναι χτισμένο το γεφύρι λέγεται “Λουπουνάρι” και οι διαστάσεις του γεφυριού είναι:
άνοιγμα καμάρας:  5 μ
Ύψος:  5,20 μ
Πλάτος:  3,15 μ
Μήκος:  18,60 μ
Πλάτος καμαρολιθιού:  0,30 μ
Ύψος στηθαίου: 0,80 μ

Δείτε περισσότερα για το γεφύρι στα Γούβια στο παρακάτω video: