Τα γεφύρια της Αρχαίας Μεσσήνης

Στο δρόμο Μαυρομάτι - Αρσινόη - Λάμπαινα

  Ο δημόσιος δρόμος Μαυρομάτι-Αρσινόη-Λάμπαινα περιλαμβάνει 10 γεφύρια και ένα ακόμα χαλασμένο. Όλα είναι μονότοξα και χτισμένα με την χαρακτηριστική άσπρη πέτρα της περιοχής. Υπολογίζεται ότι τα γεφύρια χτίστηκαν κατά την πρώτη χάραξη του δρόμου, που κατά μαρτυρίες των ντόπιων σ' αυτή την πρώτη του φάση ήταν καλντερίμι, τέλος 19ου ή αρχές 20ού αιώνα. Ο νέος δρόμος έγινε το 1969, επί χούντας και υπήρξαν και άλλα μικρά γεφυράκια που κατεδαφίστηκαν, ενώ αυτά που έμειναν και που είχαν όλα πλάτος περίπου 4 μέτρων επεκτάθηκαν με τσιμέντο για να καλύψουν τις ανάγκες του νέου δρόμου.

  Είναι όλα καλυμμένα από τσιμέντο και άσφαλτο και κάποια απ’ αυτά δυσκολοπρόσιτα για φωτογράφηση, βιντεοσκόπηση, μέτρηση και μελέτη αφού δέντρα και θάμνοι και σε κάποιες περιπτώσεις φράκτες δεν επιτρέπουν κάτι τέτοιο.(1)

  Κατά σειρά τα 11 γεφύρια του δρόμου Μαυρομάτι-Αρσινόη-Λάμπαινα είναι (2):

Στο Μαυρομάτι

  Βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Αρχαίας Μεσσήνης (Μαυρομάτι), στο κέντρο του χωριού επί του ρέματος Σορμπά. 

Στο Μαυρομάτι. (Φωτο: ΑΓΠ)

Πάνω του περνάει ο δημόσιος δρόμος Μαυρομάτι-Αρσινόη-Λάμπαινα. Το γεφύρι έχει καλυφθεί από χώματα και άλλα φερτά και μη υλικά και το ύψος της καμάρας τώρα δεν ξεπερνά το μισό μέτρο. Το ρέμα Σορμπά, όπως και τα άλλα ρέματα της περιοχής χύνονται στον ποταμό Βαλύρα.

Του Σταθακόγιαννη

  Είναι το δεύτερο γεφύρι, αμέσως μετά απ' αυτό του Μαυροματίου, επάνω στον δημόσιο δρόμο Μαυρομάτι-Αρσινόη-Λάμπαινα. Είναι σκεπασμένο από τσιμέντο και άσφαλτο και καλυμμένο με δέντρα και φυτά σε τέτοιο βαθμό που είναι αδύνατο να μετρηθεί, βιντεοσκοπηθεί και φωτογραφηθεί..

Γκούρα 1

  Βρίσκεται στην περιοχή Γκούρα, όπου υπάρχουν άλλα δύο γεφύρια. Το τόξο του έχει καμαρωτή χροιά με κάθετα τα πλαϊνά του.

Γκούρα 1. (Φωτο: ΑΓΠ)

Γκούρα 2

  Είναι το δεύτερο και μεγαλύτερο γεφύρι στην περιοχή Γκούρα, πενήντα μέτρα κάτω από το πρώτο.

Γκούρα 2. (Φωτο: ΑΓΠ)

 Μεγάλο και εντυπωσιακό γεφύρι, χτισμένο με την χαρακτηριστική άσπρη πέτρα της περιοχής όπως και όλα τα άλλα, αλλά σκεπασμένο και αυτό από άσφαλτο και τσιμέντο όπως και τα υπόλοιπα. Κατά την επέκταση του δρόμου μεγάλωσε και το γεφύρι με τσιμεντένια προσθήκη, όπως έγινε και με όλα τα άλλα, γιατί στην πρώτη τους κατασκευή εξυπηρετούσαν καλντεριμωτό δρόμο, καθώς αναφέρουν οι παλιοί ντόπιοι κάτοικοι. Το τόξο του είναι καμαρωτό και δεν είχε στηθαία στην πρώτη του μορφή, όπως και κανένα από τα υπόλοιπα γεφύρια του δρόμου αυτού.

Γκούρα 3

   Είναι το τρίτο γεφύρι στην περιοχή Γκούρα, πενήντα μέτρα από το δεύτερο και το πιο μικρότερο. Καλυμμένο εντελώς από την άσφαλτο και το τσιμέντο και δεν μπορεί να μετρηθεί και να φωτογραφηθεί.

Χτίστηκε και αυτό περίπου το 1900, γιατί τότε ανοίχτηκε ο δρόμος με τα αξινάρια των παππούδων των ντόπιων και με προσωπική εργασία.

Κόστριζα

  Βρίσκεται στην είσοδο του χωριού Αρσινόη, λίγο πριν τα πρώτα σπίτια. Είναι καλυμμένο από τσιμέντο και άσφαλτο και αδύνατο να μετρηθεί και να φωτογραφηθεί.

Γιαννακόπουλου 

Η πομπή πάνω στο γεφύρι. (Αρχείο Δημ. Οικονομόπουλου)

   Είναι χτισμένο μέσα στο χωριό Αρσινόη, κοντά στο σπίτι του Γιαννακόπουλου γι' αυτό και πήρε και αυτή την ονομασία.

Γιαννακόπουλου. (Φωτο: ΑΓΠ)

 

 Ο ντόπιος συνταξιούχος αγρότης Οικονομόπουλος Δημήτριος μου παρέδωσε και παλιά φωτογραφία του γεφυριού αυτού, πάνω από το οποίο περνάει η πομπή από κάποιο γάμο ενός ντόπιου.

Χαραλαμπόπουλου

  Βρίσκεται στο μέσον του χωριού, μετά το γεφύρι του Γιαννακόπουλου και είναι εντελώς καλυμμένο από άσφαλτο και τσιμέντο.

Το σπίτι του Χαραλαμπόπουλου. (Φωτο: ΑΓΠ)

 Λέγεται έτσι γιατί εδώ ήταν το σπίτι του Χαραλαμπόπουλου, ένα εντυπωσιακό σπίτι, που ήταν το παλιό σχολείο της Αρσινόης. Ο Χαραλαμπόπουλος είχε έλθει από την Αμερική γύρω στο '30 και έφτιαξε αυτό το σπίτι.

Στα Γουπατάκια

 

Στα Γουπατάκια. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Είναι χτισμένο στο δρόμο Λάμπαινας-Αρσινόης, πριν το εκκλησάκι και 100 μέτρα πριν τη διασταύρωση του δρόμου για Τρίκορφο.

Ονομάστηκε έτσι γιατί ήταν χτισμένο σε γούπατο, χαμήλωμα δηλαδή.

Στο Πηγαδάκι

Στο πηγαδάκι. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Βρίσκεται 300 μέτρα από το γεφύρι στα Γουπατάκια. Το γεφύρι καλύπτει το μισό του νέου δρόμου και το υπόλοιπο είναι τσιμεντένια προσθήκη, που έγινε κατά την διαπλάτυνση του δρόμου.

  Ονομάστηκε έτσι γιατί δίπλα του και από ανάντη στα τρία μέτρα υπάρχει πηγάδι με νερό.

Χαλασμένο γεφύρι.

  Βρισκόταν 500 μέτρα πιο κάτω από το γεφύρι στο Πηγαδάκι. Λέγεται χαλασμένο ή ανατιναγμένο γεφύρι γιατί ανατινάχθηκε κατά την περίοδο της κατοχής μαζί με αυτά Βαλύρας, Διαβολιτσίου κ. α.

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

(1).  Τα στοιχεία για τα γεφύρια, την κατασκευή του δρόμου, τις ιστορίες που αφορούν αυτά κλπ,

 

Δημ. Οικονομόπουλος

 μας έδωσε κυρίως ο ντόπιος συνταξιούχος αγρότης, από την Αρσινόη (πρώην Σιμίζα)  Οικονομόπουλος  Δημήτριος και ο Κουβελάκης Δημήτριος, από την Αρχαία Μεσσήνη (πρώην Μαυρομάτι), πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου του χωριού του. Τους ευχαριστώ.

Δημ. Κουβελάκης

(2). Συνοδοιπόρος στην περιπέτεια αυτή της Μεσσηνίας ήταν και είναι ο καθηγητής βιολογίας, ερευνητής της Μεσσηνιακής πολιτιστικής παράδοσης και συγγραφέας, από την Βαλύρα (Τζεφερεμίνι) της Ιθώμης, Λύρας Γιάννης.

Γιάννης Λύρας

 Η εκτίμησή μου και οι ευχαριστίες μου είναι απεριόριστες.

Για τα γεφύρια στο δρόμο Μαυρομάτι-Αρσινόη-Λάμπαινα δείτε τα παρακάτω Videos:

Γεφύρι στο Μόσταρ

Γενικά

Η παλιά γέφυρα (Stari most) ήταν μια διάσημη γέφυρα που γεφύρωνε τον ποταμό Νερέτβα, στο Μόσταρ της Ερζεγοβίνης.

Χτίστηκε κατά το διάστημα 1557-1566 και ήταν έργο Τούρκων μαστόρων.

Γκρεμίστηκε κατά τον εμφύλιο πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία στις 9 Νοέμβρη του 1993 και έμεινε γκρεμισμένο μέχρι το 2004.

Μετά το ξαναχτίσιμό του το 2004, η γέφυρα προστέθηκε στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO και είναι γνωστό σαν το σημαντικότερο σύμβολο του Μόσταρ και της Ερζεγοβίνης.

Είναι χτισμένο από πέτρα, με άνοιγμα τόξου 29 και ύψος καμάρας από το νερό 20 μέτρα.

Γέφυρα Μόσταρ-Stari most . (Φωτο: ΑΓΠ)

Χαρακτηρίζεται από μια λεπτή και κομψή μορφή, ώστε είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι μια τέτοια κατασκευή με τεράστιες πέτρες είναι δυνατόν να στέκεται σε τέτοιο ύψος πάνω από το νερό του ποταμού.

Έχει ένα φωτεινό, λαμπρό χρώμα που αλλάζει όλη την ημέρα, ανάλογα με τη γωνία και τη λάμψη του ήλιου.

Το γεφύρι, παλιό και καινούργιο, είχε χτιστεί για να ενώσει τις δύο όχθες του ποταμού Νερέτβα, χωρίς διακοσμητικά σχέδια ή κάτι άλλο ενδιαφέρον. Η πρώτη και κύρια φροντίδα ήταν η διατήρηση του υπάρχοντος φυσικού περιβάλλοντος αλλά και η ανάπτυξη της περιοχής συγχρόνως με την προστασία του ποταμού.

Η Ιστορία

Πριν το χτίσιμο της παλιάς γέφυρας στον ποταμό Νερέτβα, υπήρχε στην ίδια θέση παλιά γέφυρα. Αυτή η γέφυρα, για πρώτη φορά αναφέρεται σε επιστολή προς το συμβούλιο της πόλης του Ντουμπρόβνικ και που λέει ότι ο Vladislav Hercegovic, γιος του Hercega Stjepana, είδε δυο πύργους και μια γέφυρα πάνω από τον Νερέτβα (do castelli al ponte Neretva).

Το καλντερίμι. (Φωτο: ΑΓΠ)

Κατά άλλες μαρτυρίες το 1466 υπήρχε μια μικρή πόλη κοντά στη γέφυρα.

Δεν είναι ακριβώς γνωστό πότε χτίστηκε αυτή η πρώτη γέφυρα, αλλά είναι σίγουρο ότι υπήρχε μέχρι την εποχή του σουλτάνου Μωάμεθ του Β', τον 15ο αιώνα, όταν χτίστηκε η νέα.

Ο Catib Celebi, Τούρκος περιηγητής του 17ου αιώνα, έγραψε ότι ήταν ξύλινο, φθαρμένο και πως ο κόσμος φοβόταν να το περάσει.

Τότε κάποιος με το όνομα Μουσταφά, ντόπιος πολίτης, ζήτησε από τον σουλτάνο Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή να χτιστεί μια νέα γέφυρα.

Το έργο δόθηκε στον Mimar Hajruddin, φημισμένο αρχιτέκτονα από την Κωνσταντινούπολη και μαθητή του σπουδαίου Sinan.

Σύμφωνα με την παράδοση ο Hajruddin, όταν στήθηκαν τα καλούπια, έφυγε από το Μόσταρ από φόβο προς τον Σουλεϊμάν, ο οποίος τον είχε απειλήσει ότι θα τον κρεμάσει αν καταρρεύσει η γέφυρα. Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι ο Hajruddin είδε ποτέ την γέφυρα. Στη θέση του Hajruddin πήγε ο Mehmet Karadoz.

Η καμάρα και ο Πύργος. (Φωτο: ΑΓΠ)

Το έργο ξεκίνησε να χτίζεται στις 24 Οκτώβρη του 1557 και για να το χτίσουν χρειάστηκαν 456 μπλοκ ογκόλιθοι και 300.000 γρόσια, τα τότε χρήματα της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Η πέτρα ήταν η περίφημη tenclija, που πιθανώς να έβγαζαν από ένα νταμάρι 5 χιλιόμετρα νότια της πόλης, όπου υπάρχουν ίχνη του..

Οι χτίστες ήταν κυρίως από την περιοχή του Ντουμπρόβνικ και του Popovo, οι οποίοι ήταν ξακουστοί χτίστες και ξυλουργοί.

Το έργο ολοκληρώθηκε εννέα χρόνια αργότερα, το 1566 και η γέφυρα ονομαζόταν “Νέα”, “Sultan Sulejman”, “Μεγάλη” και “Παλιά” (Stari).

Η καταστροφή

Κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, 1992-1995, καταστράφηκε από τις Κροατικές δυνάμεις, στις 9 Νοέμβρη του 1993.

Οι βομβαρδισμοί της γέφυρας και του πύργου ξεκίνησαν στις 8 Νοέμβρη με εκτόξευση πυραύλων, οι οποίοι τελείωσαν στις 9 Νοέμβρη με την πλήρη καταστροφή του γεφυριού και του πύργου.

Το ξαναχτίσιμο

Η καινούργια γέφυρα άρχισε να χτίζεται το 2003 και τελείωσε τον επόμενο χρόνο, με την παρέμβαση της UNESCO και την οικονομική συνεισφορά της Ιταλικής και της Τουρκικής Κυβέρνησης.

Ατενίζοντας τον Νερέτβα. (Φωτο: ΑΓΠ)

Το μήκος της είναι 29 μέτρα και το ύψος 20, ενώνοντας και πάλι στο ίδιο σημείο τις όχθες του Neretva και σηματοδοτόντας την αναγέννηση της πόλης του Mostar και όλης της χώρας.

Δείτε το παρακάτω  video για το γεφύρι στο Mostar: 

Παραλογγίτικο Γεφύρι

...Οι πρωτομάστορες αυτοί ήταν εγγόνια των ξακουστών μαστόρων αδελφών Πάνου, Φώτη και Νίκου Πουρνάρα που με περίσσια μαστοριά έχτισαν εκτός των άλλων και τον πύργο του Αλή Φαρμάκη στο Μοναστηράκι...

Το Παραλογγίτικο γεφύρι γεφυρώνει τον Ερύμανθο κοντά στο χωριό Παραλογγοί της Γορτυνίας, όπου και το όνομά του, το οποίο χωριό είναι χτισμένο σε υψόμετρο 800 μέτρων στις βορειοδυτικές πλαγιές του Αφροδίσιου όρους (1445 μέτρα υψόμετρο)και έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέος οικισμός.

Παραλογγίτικο γεφύρι. Έργο Λαγκαδινών μαστόρων. (Φωτο: ΑΓΠ).

Χτίστηκε το 1877 και είναι σπουδαίο έργο των αδελφών Πουρνάρα από το Μοναστηράκι Γορτυνίας, με καταγωγή από τα Λαγκάδια. Είναι οι ίδιοι μάστορες πέτρας που έχτισαν πέρα των άλλων κατασκευών και το γεφύρι στο “Δομοκό”, μια άλλη εξίσου σπουδαία κατασκευή λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω τον Ερύμανθο, όπως επίσης και το πανέμορφο δίτοξο γεφύρι της “Δήμητρας” στο ομώνυμο χωριό, επί του Λάδωνα.

Οι πρωτομάστορες αυτοί ήταν εγγόνια των ξακουστών μαστόρων αδελφών Πάνου, Φώτη και Νίκου Πουρνάρα που με περίσσια μαστοριά έχτισαν εκτός των άλλων και τον πύργο του Αλή Φαρμάκη στο Μοναστηράκι, αδελφοποιτού του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Χειμώνας στο γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)

Είναι μεγαλοπρεπέστατο και από τα εντυπωσιακότερα της Πελοποννήσου σε μήκος και σε άνοιγμα καμάρας και από το 1998 είναι χαρακτηρισμένο σαν διατηρητέο μνημείο νεώτερης τέχνης (απόφαση ΥΠΠΟ 284/23653/13-05-1998)

Συνέδεε τη Γορτυνία της Αρκαδίας με τη Λασσιώνα, Φολόη και Λαμπεία της Ηλείας.

Κατασκευασμένο από ντόπια πέτρα, που αφθονεί στην περιοχή, είναι απόλυτα και αρμονικά ενταγμένο στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής.

Κατά τον φιλόλογο Γ. Παπανδρέου, από το Σκούπι (Πάος)Καλαβρύτων, χτίστηκε το 1885.

 

Κατά μία μαρτυρία  "... εμείς οι Διβριώτες το λέμε "Παραλογγίτικο", ενώ οι απέναντι Γορτύνιοι το λένε "Διβριώτικο"...Και είναι αλήθεια ότι για να γίνει αυτό το γεφύρι από Λαγκαδινούς μαστόρους γύρω στα 1870 έγινε με ενέργειες και δαπάνες (με έρανο) από τον τότε Δήμαρχο Λαμπείας που μάλλον ήταν ο Παπασημακόπουλος (ο μοναδικός μη Διβριώτης Δήμαρχος -ήταν από τη Μοστενίτσα- από το 1833 έως το 1912 που ήσαν όλοι Διβριώτες, ή Στεφανόπουλοι ή Πετραλιάδες)". (1)

Σε πλήρη... ανάπτυξη. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Παραθέτουμε στο σημείο αυτό και άλλη μια παραστατικότατη μαρτυρία ενός ντόπιου, που μας λέει: "...επί σχεδόν είκοσι χρόνια διέσχιζα αυτό το γεφύρι το καλοκαίρι, μήνα Ιούλη. Βουκολική σκηνή: Στη αριστερή άκρη του γεφυριού -μετά το μεσημέρι, πρώτος και καμαρωτός ο τρανός τράγος με το μεγάλο ζακυνθινό τσοκάνι (κουδούνι), αρχίζει την πορεία παρέλαση με το δικό του βήμα- δεν βιάζεται , πίσω το κοπάδι με την δική του ορχήστρα (γουργούρια), μετά ο γάιδαρος, στολισμένος με κρεμαστές πουλακίδες και πετεινούς (από το κάμπο) και τέλος εμείς με το σκύλο μας. Όλοι μας , άνθρωποι και ζώα γνωρίζαμε ότι περνούσαμε μέσα από μία άλλη διάσταση, η βαθιά βοή. Ναι, όταν διαβαίνεις τον Ερύμανθο πάνω από το Παραλογγίτικο Γεφύρι κατά το απόγευμα είναι σαν να περνάς μέσα από μια πύλη για άλλη διάσταση διαχυμένη μέσα στο φως-ήχο-τοπίο. Είναι η βαθιά βοή από το αργό σύρσιμο του νερού στη κοίτη του ποταμού και πως αυτή ταλαντώνει τις χορδές της ψυχή του ανθρώπου . Ευχαριστούμε Θόδωρε για το υλικό σχετικά με το γεφύρι". (2)

 Πάνω όμως από 130 χρόνια, που να ήξεραν οι κατασκευαστές του την μοίρα που το περιμένει. Και αυτό γιατί ούτε και αυτό το σπουδαίο γεφύρι λέει να αποφύγει την “ταλαιπωρία της προόδου” από τους νεοέλληνες, ακολουθώντας τη μοίρα άλλων (Πλάκας στην Ήπειρο, Διαβολογέφυρο στην Κλομποκή της Δίβρης κλπ).

 Στην περιοχή, στον μυθικό Ερύμανθο και στη θέση “Πέτρα”, επιχειρείται να κατασκευαστεί Μικρό Υδροηλεκτρικό Εργοστάσιο (ΜΥΕ) ισχύος 2,93 ΜΒ. Για το σκοπό αυτό έχει ξεκινήσει άνοιγμα δρόμων, κόψιμο δένδρων, μπαζώματα και άλλες δραστηριότητες που απαιτεί ένα τέτοιο έργο, που βεβαίως όλες οι παραπάνω ενέργειες έχουν σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής και συνακόλουθα την απαξίωση και πιθανά τον αφανισμό της επιβλητικής αυτής λαϊκής κατασκευής, που σεβάστηκε ο χρόνος και ο τόπος.

Το...Αρκαδικό βάθρο. (Φωτο: ΑΓΠ)

 

Παρά τις αντιδράσεις οικολογικών και περιβαλλοντολογικών οργανώσεων, πολιτιστικών σωματείων, τοπικών φορέων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που θεωρούν την ενέργεια αυτή καταστροφική και συνέχεια της αντίστοιχης του “Διαβολογέφυρου στην Κλομποκή”, οι “υπεύθυνοι” δεν φαίνεται να αντιλαμβάνονται την οικολογική και ιστορική καταστροφή που θα προκαλέσουν στην περιοχή.

Σημειώσεις-βιβλιογραφία

1.  Μαρτυρία στον γράφοντα του γιατρού από τη Δίβρη Σωτήρη Σωτηρόπουλου, προέδρου του Πνευματικού Κέντρου Δίβρης.

   2. Γιάννης Γεωργίου. Έγγραφη μαρτυρία στον γράφοντα. Σ' ευχαριστώ Γιάννη.

Δείτε παρακάτω τα σχετικά video για το Παραλογγίτικο γεφύρι από www.youtube.com/agpelop