Το γεφύρι του Κοκλώνη στα Αγράμπελα. Μια μαρτυρία ενός 90χρονου.

" ...τι το φυλάς το παλιόσκυλο, τι το φυλάς το παλιόσκυλο, να το παραδώσεις..."

  Η παρακάτω ιστορία που αναφέρεται στο χτίσιμο και τον χορηγό του γεφυριού του «Κοκλώνη» στα Αγράμπελα του δήμου Καλαβρύτων, επί του ποταμού Ερύμανθου, πάρθηκε από το περιοδικό «δίβρη» (1), που εκδίδεται από τον δραστήριο γιατρό Σωτήρη Χ. Σωτηρόπουλο, έναν ακέραιο και με συνέπεια στην όλη πορεία του ανιδιοτελή άνθρωπο, με πολυποίκιλη και εν πολλοίς αποτελεσματική δράση στον κοινωνικό τομέα αλλά κυρίως στην διατήρηση και ανάπτυξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής του.

Το γεφύρι του "Κοκλώνη". (Φωτο: ΑΓΠ)

 

   Η ιστορία είναι ακριβώς όπως την αφηγήθηκε ο «λεβεντόγερος 90 χρόνων», βοσκός από το Πορετσό Αναστάσιος Ηλιόπουλος, που «περιηγήθηκε-αφηγήθηκε» με εξαιρετική δεξιότητα το περιεχόμενο του κειμένου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Σωτήρης Σωτηρόπουλος. (2)

   Το δημοσίευμα έχει (3)ως εξής:

Ο ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΡΧΟΝΤΑ «ΣΠΥΡΟ ΚΟΚΛΩΝΗ» ΑΠΟ ΤΟ ΠΟΡΕΤΣΟ…

   Ο μύθος του φτωχού Κοκλώνη από το Πορετσό, που τον έκανε άρχοντα ο Πασάς της Τρίπολης, είναι λίγο πολύ γνωστός (τον έχουμε γράψει και εμείς παλιότερα στο περιοδικό «ΔΙΒΡΗ» από διήγηση του Τάκη Αθανασόπουλου-«Γυφτοτάκη»-, τον γράφει και ο Δερβιναίος συγγραφέας Π. Παπαθεοδώρου στο βιβλίο του και αλλού αναφέρεται). Όμως η αφήγηση του μπάμπα Τάσου Ηλιόπουλου ήταν περισσότερο εντυπωσιακή και θα προσπαθήσω όσο μπορώ πιο πιστά να την αποτυπώσω.

Το γεφύρι επί του Ερύμανθου. (Φωτο: ΑΓΠ)

«… που λες, εκείνη την εποχή επί Τουρκοκρατίας οι δικοί μας αντάρτες-αγωνιστές κυνηγούσαν εδώ στο Πορετσό τους τούρκους και τους ξεμπουντούλωσαν. Κάπου ξέμεινε μέσα στο χωριό ένα μικρό τουρκόπουλο και το κακόμοιρο κρύφτηκε, το είδε ο χωριανός ο Σπύρος Κοκλώνης, το λυπήθηκε και το περιμάζεψε… Η γυναίκα του όμως δεν το ήθελε τον μάλωνε συνέχεια και του έλεγε «τι το φυλάς το παλιόσκυλο», «τι το φυλάς το παλιόσκυλο», να το παραδώσεις. Όμως ο Κοκλώνης της έλεγε «σώπα γυναίκα, κάνε το καλό και ρίχτο στο γιαλό». Έτσι  το περιποιήθηκε το παιδάκι και όταν δόθηκε η ευκαιρία και πέρασε από το Πορετσό ένα τούρκικο απόσπασμα με τρόπο χωρίς να τον δουν τους έδωσε το παιδάκι…Πέρασαν τα χρόνια, το παιδάκι αυτό έγινε μέγας και τρανός, πρώτος Πασάς στην Τρίπολη, αλλά θυμόταν την ευεργεσία και το καλό που του είχε κάνει ο άνθρωπος από το Πορετσό. Έστειλε λοιπόν στο Πορετσό, μια αντιπροσωπεία δικών του αξιωματούχων από την Τρίπολη πάνω στα άλογά τους και ένα αδειανό μουλάρι και τους είπε: θα πάτε στο χωριό θα μαζέψετε τους χωριανούς και θα λέτε συνέχεια «τι το φυλάς το παλιόσκυλο», «τι το φυλάς το παλιόσκυλο»…και όποιος δείτε ότι θα θυμηθεί κάτι και αντιδράσει να μου τον φέρετε εδώ.

Σωτ. Σωτηρόπουλος (καθιστός) και Άγγ. Αλμπάνης. (Φωτο: ΑΓΠ)

 Πράγματι, μάζεψαν τους χωρικούς και επαναλαμβάνοντας τη φράση ο γερο- Σπύρος Κοκλώνης, θυμήθηκε τα λόγια που έλεγε η γυναίκα του και τους πλησίασε…Τότε τον βάλανε στο μουλάρι και μια και δυο στην Τρίπολη. Εκεί ο Πασάς συγκινημένος που ξανάδε τον σωτήρα του τον αγκάλιασε, τον περιποιήθηκε και αφού τον φόρτωσε καλούδια, του παραχώρησε το δικαίωμα να εισπράττει τον φόρο την «δεκάτη» από τα γύρω χωριά, και τον ρώτησε τι άλλη χάρη θέλει να του κάνει. Και εκείνος αμέσως του είπε, θέλω να φτιάξεις το γεφύρι στο ποτάμι, την Εκκλησιά στο χωριό και να μεγαλώσεις το Μοναστήρι…Αν προσέξεις, η από δω πλευρά του τοίχου είναι προσθετή και δεν έχει αγιογραφίες, έγινε τότε επί Κοκλώνη. Πρέπει να δεις που γράφει στην πέτρα και η επιγραφή «έγινε με δαπάνη του άρχοντα Κοκλώνη»…

Αναστάσιος Ηλιόπουλος. (Πηγή: Περιοδικό "Δίβρη")

   Και πράγματι, υπάρχει τέτοια επιγραφή που επιβεβαιώνει τον μύθο και την παράδοση. Η κτιτορική επιγραφή πάνω στην κυρία είσοδο του ναού μας πληροφορεί πότε «ΑΝΙΣΤΟΡΗΘΙΗ» το έτος 1614 ο ναός με δαπάνες του Σπυλιώτη ή Σπύρου Κοκλώνη και του αδερφού του Δημητρίου. 
Μάλλον πρέπει να θεωρείται βέβαιον ότι τους περίφημους αγιογράφους αδελφούς Μόσχους από το Ναύπλιο θα πρέπει να τους πλήρωσε για καλά γύρω στα 1600 μ.χ. (17^ος αι.) ο άρχοντας ευεργετηθείς Σπύρος Κοκλώνης από το Πορετσό.
   Το σπίτι του Σπύρου Κοκλώνη, τέλος, αγοράστηκε από την οικογένεια Παναγιωτόπουλου, στην κυριότητα της οποίας ανήκει ακόμη.

Παναγία η "Πορετσάνισσα". (Πηγή: Περιοδικό "Δίβρη")

Βιβλιογραφία-σημειώσεις:
(1). «Δίβρη».Τριμηνιαία ιστορική, λαογραφική, πολιτιστική, ενημερωτική έκδοση για τα χωριά του ιστορικού δήμου Λαμπείας 1835-1912 Ηλείας

(2).  Δημοσίευμα στο περιοδικό «δίβρη», τεύχος 141, περίοδος Β’, χρόνος 36^ος, Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2013.

(3).  Είναι δημοσιευμένο με τον γενικό τίτλο «Ιστορικές Σελίδες», Προσκύνημα στην Παναγία την «Πορετσάνισσα», και μια ενδιαφέρουσα «περιήγηση-αφήγηση» από 90χρονο βοσκό…

Δείτε το παρακάτω σχετικό video για το γεφύρι του "Κοκλώνη"  από το youtube:

 

Skopje Kamen moct-Πέτρινη γέφυρα στα Σκόπια

  Skopje stone bridge 

  Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης των Σκοπίων, κοντά στην κεντρική πλατεία και κάτω από το κάστρο, γεφυρώνοντας τις δύο όχθες του ποταμού Βαρδάρη (Vardar) και συνδέοντας την παλιά μουσουλμανική πόλη και το παλιό παζάρι με την κεντρική πλατεία και την νέα πόλη. Ο ποταμός Βαρδάρης (Αξιός), που είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της χώρας με συνολικό μήκος 388 χιλιόμετρα, πηγάζει από την περιοχή Vrutok κοντά στο Γκόστιβαρ και εκβάλλει στην Ελλάδα, στον Θερμαϊκό κόλπο.

Skopje Kamen moct. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Αποτελεί κύριο στοιχείο και οικόσημο της πόλης, έχοντας μήκος 214 μέτρα και πλάτος 6  ενώ από τις 12 καμάρες του, οι πέντε- οι τέσσερις πάνω στην κοίτη του ποταμού και η αμέσως αριστερή αυτών- από ανάντη είναι όμοιες. Οι τέσσερις μεγαλύτερες καμάρες, που καλύπτουν την κοίτη του ποταμού, έχουν προβόλους ενώ οι υπόλοιπες δεξιά και αριστερά μικραίνουν όσο πάμε προς τα άκρα και χαμηλώνει η καλντεριμωτή βάση της γέφυρας. Έχει στηθαία και λόγω της σπουδαιότητάς του και ιστορικότητάς του δεν είναι σε χρήση για τα οχήματα.

Skopje stone bridge. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Η γέφυρα είναι γνωστή και σαν Dusan bridge προς τιμή του Stephen Uros IV Dusan της Σερβίας, βασιλιά και ήρωα των Σέρβων.

   Χτίστηκε με την επίβλεψη του σουλτάνου Μεχμέτ ΙΙ μεταξύ 1451 και 1469, πάνω σε ρωμαϊκά θεμέλια παλιού γεφυριού, ενώ δίπλα του κατασκευάστηκαν επίσης χάνι και λουτρά για τις ανάγκες των ταξιδιωτών. Το κτίριο των λουτρών υπάρχουν ακόμη και χρησιμοποιείται για διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις ενώ το χάνι δεν υπάρχει πια. Θα πρέπει να τονιστεί όμως πως η κατασκευή του γεφυριού είχε ξεκινήσει επί σουλτάνου Μουράτ το 1444 και πιθανόν ολοκληρώθηκε το 1456 επί Μεχμέτ ΙΙ.

Η γέφυρα τη νύχτα. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Από την εποχή της κατασκευής του έχει υποστεί πολλές επισκευές και συντηρήσεις, ενώ το 1555 πλήγηκε από έναν ισχυρό σεισμό που κατέστρεψε τέσσερις βάσεις του. Το 1944 σώθηκε από την καταστροφή όταν κατά την αποχώρησή τους οι ναζί επεχείρησαν να το ανατινάξουν.

   Είναι γνωστό ότι επί οθωμανικής περιόδου πάνω στη γέφυρα γινόντουσαν εκτελέσεις επαναστατών και αντιφρονούντων, όπως αυτή του λεγόμενου Karposh το 1689, όταν μια εξέγερση των ντόπιων κατά των Οθωμανών καταστάληκε βίαια. Στο κέντρο της γέφυρας υπάρχει και σχετική πλάκα-μνημείο γι’ αυτό το γεγονός.

Η βάση της γέφυρας. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Το αρχικό μήκος της γέφυρας ήταν 214 μέτρα, με 13 καμάρες και πλάτος 6,33 μέτρα. Έτσι περιγράφεται από τον Ενετό Giacoppo Soronze κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του για την Κωνσταντινούπολη το 1575, σταθμεύοντας στα Σκόπια.

   Η αρχιτεκτονική της είναι καθαρά ισλαμικού τύπου και είναι από τα σπουδαιότερα μνημεία και σήμα κατατεθέν της πόλης των Σκοπίων. Άντεξε στον ισχυρό σεισμό του 1963, σε αντίθεση με άλλα κτίρια, που υπέστησαν σοβαρές ζημιές.

Skopje camen moct. (Φωτο: ΑΓΠ)

   Διατηρεί μεγάλο μέρος της πρώτης ομορφιάς του, όπως το κύριο σχήμα της αρχικής του κατασκευής παρά τα έργα αποκατάστασης που έχουν γίνει κατά καιρούς, τις φυσικές φθορές από το πέρασμα του χρόνου και τα δυνατά κατεβάσματα του Βαρδάρη.

Δείτε το παρακάτω video για την Skopje Kamen moct:
 

Γεφύρι στην Τρανή Βρύση. Μοναστηράκι Γορτυνίας

   Το γεφύρι το συναντάμε ένα χιλιόμετρο βγαίνοντας από το χωριό Μοναστηράκι Γορτυνίας και πηγαίνοντας προς Βιδιάκι, σ' έναν παράδρομο, επί του ρέματος “Βολιμοίρι” που χύνεται στον ποταμό Άρση (η αρχαία του ονομασία) ή Πατσουριά και αυτός με τη σειρά του στο Λάδωνα. Δίπλα του υπάρχει πέτρινη βρύση.  

 

Γεφύρι στην "Τρανή βρύση". (Φωτο: ΑΓΠ)

        Είναι καλυμμένο με άσφαλτο και πάνω του περνά αγροτικός δρόμος. Για το λόγο αυτό έχουν γίνει και διάφορες τσιμεντένιες μικροεπεμβάσεις στη βάση του καταστρώματός του.  Βρίσκεται σε σχετικά καλή κατάσταση, αν και τα τελευταία χρόνια τα μισογκρεμισμένα άκρα του έχουν στερεωθεί με τσιμέντο. Είναι μονότοξο και πάνω του έχουν τοποθετηθεί σιδερένια παραπέτια.

Το ... μέτρημα του γεφυριού. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Το Μοναστηράκι είναι ένα μικρό χωριό κοντά στην Κοντοβάζαινα σε υψόμετρο 600 μέτρων. Κοντά στο χωριό σώζονται τα ερείπια των τειχών του παλιού πύργου του Αλή Φαρμάκη.

  “ Ο περιβόητος Αλή Φαρμάκης, αδερφοποιτός με τον Θ. Κολοκοτρώνη, έχτισε τον πύργο του κατά τα έτη 1806 και 1807. λέγεται ότι είχε χρησιμοποιήσει περίπου πενήντα χιλιάδες αυγά στο μείγμα του υλικού της λάσπης που χρησιμοποιούσε για το χτίσιμο του πύργου του ώστε να καταστεί “σιδερένιος” και ν' αντέχει. Η μέθοδος με τ' αυγά και τη μαστίχα, ήταν των Λαγκαδινών μαστόρων πετράδων και κτιστάδων. 

Το "Παραλογγίτικο" . (Φωτο: ΑΓΠ)

Επίσης ενδιάμεσα στο διπλοτοίχι, τοποθετούσαν μαλλί προβάτων και γιδιών (κοζά), για να αντέχει στους κραδασμούς, από κανονιοβολισμούς, αλλά και από τυχόν σεισμούς. Τον πύργο τον έχτισαν οι αδελφοί Πάνος, Φώτης και Νίκος Πουρνάρας, κάτοικοι του Μοναστηρακίου ( με καταγωγή όμως από τα Λαγκάδια). Ο πύργος χάρις στην τεχνική του, άντεξε στους βομβαρδισμούς του Βελή πασά, καθώς αναφέρεται ότι δέχθηκε μεταξύ των άλλων και 3.764 κανονιές , μέσα σε εξήντα πέντε μέρες που βάστηξε η πολιορκία. Τα εγγόνια αυτών των μαστόρων έφτιαξαν και το Παραλογγίτικο γεφύρι κάτω από τους Παραλογγούς, που συνδέει την Αρκαδία με την Ηλεία, που σώζεται μέχρι σήμερα, αφημένα στην φθορά του χρόνου.” (1)

Της "Δήμητρας". (Φωτο: ΑΓΠ)

Κατά μαρτυρίες, τα εγγόνια αυτών των φημισμένων μαστόρων έχτισαν και το γεφύρι της Δήμητρας στο Λάδωνα όπως και αυτό του “Δομοκού” στον Ερύμανθο αλλά και πολλά άλλα κτίσματα όπως το καμπαναριό της “κοίμησης της Θεοτόκου” στο Μοναστηράκι και τη βάση και μέχρι περίπου δύο μέτρων ύψος τον “Άγιο Δημήτριο” στο Βιδιάκι.

Στο "Δομοκό". (Φωτο: ΑΓΠ)

Βιβλιογραφία. 

(1). Ηλίας Π. Τουτούνης. “ Η γενιά των Κολοκοτρωναίων και τα τραγούδια τους”. Σελ. 265, 266. Εκδόσεις Κοκλάκι, Αμαλιάδα 2009

Δείτε το παρακάτω video για το γεφύρι στην "Τρανή Βρύση" από το youtube.com/agpelop 

Το γεφύρι της Καρύταινας

  Το ιστορικό γεφύρι της Καρύταινας βρίσκεται επί του Αλφειού, κάτω από την επίσης ομώνυμη ιστορική κωμόπολη. Τα βάθρα του ακουμπούν πάνω σε πέτρα για πιο πολύ ανθεκτικότητα. Αποτελείται από πέντε άνισα τόξα με ορθογώνια ανακουφιστικά ανοίγματα, τρία επάλληλα καταστρώματα, έχει ύψος 12 μέτρα, μήκος 50 και το μεγαλύτερο τόξο έχει άνοιγμα 8,75 μέτρα.

  Με σαφή τη σχέση με αυτόν της Άρτας, ο μύθος λέει ότι, προκειμένου να στεριώσει το γεφύρι, στα θεμέλιά της είναι θαμμένη μια πριγκίπισσα των Φράγκων.

  Πρωτοχτίστηκε το μεσαίωνα, στα Βυζαντινά χρόνια και τη σημερινή του μορφή με τα πολλά ορθογώνια ανακουφιστικά ανοίγματα την πήρε το 1441, όταν ανακατασκευάστηκε από τον Ραούλ Μανουήλ Μελική, γόνο σπουδαίας Βυζαντινής οικογένειας. Από τον ίδιο χτίστηκε και ένα τόξο σε μεσόβαθρο, που ακουμπάει πάνω σε βράχο (το δεύτερο τόξο από ανάντη) και λειτουργούσε σαν ανακουφιστικό . Λέγεται ότι προσπαθώντας να περάσει το ποτάμι παραλίγο να πνιγεί και γι' αυτό ξανάχτισε το ήδη μισοκατεστραμμένο γεφύρι. 

Το γεφύρι της Καρύταινας από ανάντη. (Φωτο; ΑΓΠ)

  Στη μια πλευρά της γέφυρας είναι γαντζωμένο ένα παρεκκλήσι της Παναγίας (τέτοια συνήθιζαν να φτιάχνουν οι βυζαντινοί σε γεφύρια για να τα φυλάνε), μέσα στο οποίο εντοιχισμένη επιγραφή λέει ότι “ η γέφυρα ξανάγινε από τον Ραούλ Μανουήλ Μελική το 1441”. Ωστόσο σε γκραβούρες του 1830, τονίζεται με πολύ έντονο σαμάρι πάνω από τη μεσαία και μεγαλύτερη καμάρα. Εκτιμάται ότι ίσως έγιναν κάποιες τροποποιήσεις στις αρχές του 19ου αιώνα αλλά να έμεινε η παλιά επιγραφή, η οποία χάθηκε πριν από λίγα χρόνια. 

Γκραβούρα του γεφυριού

  Το σίγουρο είναι ότι το πάνω από τις θυρίδες μέρος είναι και αυτό προσθήκη του 19ου αιώνα. 

  Συνέδεε το κάστρο της Καρύταινας με τη Μεσσηνία και γενικά αποτελούσε πέρασμα από Αρκαδία προς Μεσσηνία και Ηλεία και αντιστρόφως ενώ δίπλα της είναι χτισμένη από την δεκαετία του '50 σύγχρονη τσιμεντένια γέφυρα, κάνοντας αναπόφευκτη τη σύγκριση ανάμεσα στην παλιά και την καινούργια. Άλλες εποχές, άλλα μέσα, άλλη αντίληψη της καλαισθησίας…

  Σήμερα σώζονται τρία τόξα και το γκρεμισμένο κομμάτι έχει αντικατασταθεί από ελαφριά ξύλινη γέφυρα.

  Θα πρέπει να τονισθεί επίσης ότι είναι γνωστό σε όλους το γεφύρι από την απεικόνισή του σ' ένα από τα τελευταία Ελληνικά χαρτονομίσματα, το πεντοχίλιαρο, λόγω της μοναδικότητας και της ιστορίας της. 

Το γεφύρι και το εκκλησάκι της Παναγίας. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Η γέφυρα της Καρύταινας έγινε πεδίο μαχών μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων πολλές φορές κατά την τουρκοκρατία αλλά κυρίως κατά τους χρόνους της επανάστασης, καθώς ήταν από τα λίγα περάσματα από Γορτυνία προς Μεσσηνία και Ηλεία. Αναφέρεται από τον Πουκεβίλ, ο οποίος λέει “...στην έξοδο της κοιλάδας του Σινάνου, ο Ωρφιάς κυλάει πάνω στο έδαφος της Καρύταινας, της αρχαίας χώρας των Τρικολόνων, της πάντοτε εύφορης και με άφθονα κοπάδια. Αφού περάσει κάτω από τη γέφυρα που οδηγεί στη Καρύταινα, ο ποταμός δέχεται, από την δεξιά όχθη του, το Ατσίχολο ή ποτάμι του Χατζή – Ογλού”. (1)

 

 

Από κατάντη, τα τρία επάλληλα καταστρώματα. Πηγή: Αργ. Πετρονώτης.

Αναφορά για τη γέφυρα κάνει ο Κολοκοτρώνης όταν στις 29/3/1821 οι Τούρκοι του Φαναριού θέλοντας να ενωθούν μ' αυτούς του κάστρου της Καρύταινας λέει 'ότι “...φράξαμε τον τόπο να μην περάσουν οι Τούρκοι από το γεφύρι με είκοσι ανθρώπους.”  Επί πλέον διαβάζουμε "...μετά το μεσημέρι, έφτασαν και οι καπεταναίοι από τη Στεμνίτσα, οι Παναγιώτης Δάλας, Ροϊλαίοι, Καλφαρέτζος και Κ. Αλέξανδρος με 500 Στεμνιτσιώτες, Μουλατσιώτες και από τ' άλλα χωριά του κάμπου. Κατάλαβαν τη γέφυρα της Καρύταινας, όπου ήταν μέρος στενό και θέση κατάλληλη για οχύρωση. Ο Δημήτρης Πλαπούτας, όταν ανέβαινε στου Αντώνη το μύλο, κουράστηκε από τους πόνους που είχε στο πόδι από λαβωματιά από την μάχη στην Αλωνίσταινα. Ο Τζανέτος Χριστόπουλος του έδωσε ένα άλογο που είχαν από λάφυρα και πήρε τον ανήφορο για τον Άγιο Αθανάσιο." (2). Και παρακάτω "...στις 28 Μαρτίου μετά τον πόλεμο στο γεφύρι του Αλφειού έφθασαν στο χωριό Δραγουμάνου οι Κανέλλος Δεληγιάννης και Κολοκοτρώνης." (3) 

Το παλιό και το καινούργιο γεφύρι. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Επιπλέον,  στη ¨Διήγηση συμβάντων της Ελληνικής φυλής¨ στον Γεώργιο Τερτσέτη, αναλυτικότερα ο Θεοδ. Κολοκοτρώνης μας λέει ότι "...ο Βασίλης (ο Μπούτουνας) είχε σκοτώσει τον Τούρκον, εις το γεφύρι της Καρύταινας, που είχε το γράμμα (επιστολή των Τούρκων Φαναριωτών προς του Καρυτινούς Τούρκους). Βλέποντας το γράμμα εκίνησα να πιάσω τον τόπον που ήθελαν να περάσουν οι Φαναρίτες....  Εκούναγα το μπαϊράκι δια να με γνωρίσουν τα Κολιόπουλα (οι Πλαπουταίοι). Είχε πιαστεί ο λαιμός μου από τες φωνές της ημέρας. Οι Τούρκοι βγαίνουν εις βοήθεια από το κάστρο, διώχνουν εκείνους οπού ήτον στη χώρα. Κυνηγούμε τους Τούρκους με τα γυναικόπαιδα, πεντακόσιες ψυχές εχάθηκαν εις το ποτάμι της Καρύταινας, μη ημπορώντας ν' απεράσουν  από το γεφύρι, το οποίον το είχαμε πιασμένο...Ο Αναγνωσταράς έπιασε το γεφύρι με χίλιους. Ο Παπαφλέσσας, ο Κανέλλος (Δεληγιάννης) επήρεν την απάνου στράτα. Εγώ έμεινα μοναχός μου, οι Έλληνες ετσάκισαν, εκρύφτηκα εις κάτι κλαριά, τες δύο πιστόλες μου ασηκωμένες. Δώδεκα Τούρκοι εκυνηγούσαν το ένα μέρος των Ελλήνων, δέκα τους άλλους, κατά το γεφύρι τον Αναγνωσταρά, και άλλοι τον Παπαφλέσσα και Κανέλλο...Εις τα βασιλέματα του ηλίου εβγήκα αγνάντια εις τους εδικούς μας, εις το γεφύρι...Την ομιλίαν, οπού είπα, με άκουσαν εκείνοι, οπού ήτον εις το γεφύρι. Ήτον μια ώρα νύκτα περασμένη και σκοτάδι, και τους λέγω, έκανα το σταυρό μου, ¨΄Οσοι αγαπάτε την Πατρίδα ελάτε κοντά μου¨. Εκίνησα, με ακολουθούν διακόσιοι, και ο Αναγνωσταράς και ο Μπούρας από τους Κωνσταντίνους, και είχα να περάσω εις το μονοπάτι είκοσι χρόνους...".

Charles Robert Cockerell 1811

 Κατά τον Δημήτρη Φωτιάδη "Την αυγή. 27 του Μάρτη, ξαγνάντησαν τους Φαναρίτες. Χίλιοι εφτακόσιοι αρματωμένοι και στη μέση της κολώνας, που κράταγε δύο ώρες μάκρος, είχαν τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους, καθώς κι ως τρεις χιλιάδες ζωντανά φορτωμένα μ' όλα τα συγύρια τους...Οι Σπαρτιάται έκαμαν τότε ένα πόλεμο, που εμιμήθηκαν τον Λεωνίδα...Ο Κολοκοτρώνης, με είκοσι μονάχα νοματαίους που του απόμειναν, πιάνει το γεφύρι του Ρουφιά, όπως λέει τον Αλφειό ο λαός μας...Μη μπορώντας να περάσουν οι εχθροί το γεφύρι, που κράταγε ο Κολοκοτρώνης, πέφτουν στο ποτάμι να το διαβούν. Ίσαμε πεντακόσιους τους παρασέρνει το ρέμα και χάνονται-άντρες, γυναίκες, παιδιά". (4)
Επίσης στην γέφυρα της Καρύταινας αναφέρεται πάλι ο Πουκεβίλ κατά την επιστροφή του από τη Μεσσηνία λέγοντας “...τριάντα πέντε λεπτά από εκεί, αφού διαβούμε μέσα από την κοίτη τους δύο ρυάκια, φτάνουμε στα Κυπαρίσσια, έναν οικισμό στα περίχωρα της Βασιλίδας...στην αντίπερα όχθη του Αλφειού διακρίνουμε δυο εκκλησίες, που πιστεύεται ότι κτίστηκαν εκεί όπου ανθούσε άλλοτε η Τοκναία. Προς την πλευρά του όρους Λυκαίου προβάλλει η Μουριά κι ο χείμαρρος Βαθύρεμα, που είναι το Νυμφαίο της Αρκαδίας...μια λεύγα από εκεί διαβαίνουμε πάνω από ένα γεφύρι τον Αλφειό, κι ευθύς μπαίνουμε στο παζάρι της Καρύταινας” (5)

 

Kari Rottmann. Ακουαρέλα 1839

  Για τη γέφυρα αυτή ο Δρ. Αργύρης Π. Πετρονώτης αναφέρει ότι “ η γέφυρα της Καρύταινας, από όσα γνωρίζω, προσφέρει μοναδικά παράδειγμα σημαντικής υδροδυναμικής βελτίωσης της γεφυροποιίας στην υστεροβυζαντινή περίοδο: το σώμα της δεν είναι ευθύγραμμο σε κάτοψη, αλλά παρουσιάζει ελαφριά κύρτωση προς τα ανάντη, ώστε να μπορεί να αντιστέκεται αποτελεσματικότερα στην ορμή του ποταμού σε ώρα πλημμύρας”. (6)

  Η μεσαία καμάρα ανατινάχτηκε στο τέλος της δεκαετίας του '40, κατά τον εμφύλιο πόλεμο.

Η ξύλινη προσθήκη. (Φωτο: ΑΓΠ)

  Η Καρύταινα (ή πέτρινη πολιτεία) είναι χτισμένη σε λόφο 582 μέτρων, τον λόφο Άγιος Ηλίας ή Ακρεοβούνι, και είναι χαρακτηρισμένος διατηρητέος οικισμός. Είναι μια περίφημη καστροπολιτεία, πού άκμασε κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας. Το κάστρο είναι χτισμένο στα ερείπια της αρχαίας πόλης Βρένθης ( 4ος π.χ αιώνας), που ο Παυσανίας το 176 μ.χ τη βρίσκει ερειπωμένη και χτίστηκε από το Γάλλο ηγεμόνα Γοδεφρείγο ντε Βριγιέρ στα μέσα του 13ου αιώνα. Έχει χαρακτηρισθεί σαν το Τολέδο της Ελλάδας και ήταν ορμητήριο του Κολοκοτρώνη κατά την επανάσταση του '21.

Η γέφυρα στο πεντοχίλιαρο.

  Κάτω από την Καρύταινα κυλάει ο θεϊκός Αλφειός ενώ ο Λούσιος χύνεται στον Αλφειό λίγο πιο κάτω. Παλαιότερα στην περιοχή λειτουργούσαν 14 νερόμυλοι και μια νεροτριβή. Σήμερα σώζονται ένας μύλος πάνω από τη γέφυρα, ένας πολύ παλιός κάτω απ' αυτήν ίσως ο παλιότερος της περιοχής με πρόσφατες σχετικά επισκευές και απέναντί του υπάρχουν τα ερείπια ενός άλλου. 

 

Το γεφύρι όπως ήταν πριν ανατιναχθεί κατά τον εμφύλιο. (7)

 

Σημειώσεις-Βιβλιογραφία

     1.Πουκεβίλ. Ταξίδι στην Ελλάδα, Πελοπόννησος, βιβλίο δέκατο έβδομο, κεφ. I, σελ 286. Εκδόσεις ΣΥΛΛΟΓΗ Αφοί Τολίδη, Αθήνα 1995

2.   Ηλιας Παν. Τουτούνης. Η Γενιά των Κολοκοτρωναίων και τα Τραγούδια τους, εκδόσεις ΚΟΚΛΑΚΙ, Αμαλιάδα 2009 σελ. 302. 
3.  Ομοίως, σελ. 303.
4.  Δημήτρης Φωτιάδης. Η Επανάσταση του 21. Εκδότης Νίκος Βότσης 1977. Σελ.54.
5.  Πουκεβίλ. Ταξίδι στην Ελλάδα, Πελοπόννησος, βιβλίο δέκατο έβδομο, κεφ. I, σελ 297. Εκδόσεις ΣΥΛΛΟΓΗ Αφοί Τολίδη, Αθήνα 1995 

6.      Αργύρης Π. Πετρονώτης. “Πέτρινα γεφύρια στην Ελλάδα”. Β' έκδοση, ανάτυπο από τον τόμο “Φύση και έργα ανθρώπων”, σελ. 170. Κόνιτσα 2005

7.  Η φωτογραφία στάλθηκε από τον Βασίλης Σταματάκο - Λακωνική βιβλιοθήκη.

Δείτε το παρακάτω video για το γεφύρι της Καρύταινας: