Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου

Αρχείο Γεφυριών Πελοποννήσου
Πετρογέφυρα: διαδρομές...της φύσης τα καμώματα...δημιουργήματα...μνήμες...αναφορές...βιώματα

Τιμή στους μάστορες, που άφησαν με τα εμπνευσμένα έργα των χεριών τους το ίχνος τους στην ιστορία της νεοελληνικής αισθητικής, σμιλεύοντας την πέτρα και δαμάζοντας το νερό της Πελοποννησιακής γης, με την απαράμιλλη τεχνική τους, τη φλόγα της ψυχής τους και το σεβασμό στη φύση.
Ας γνωρίσουμε αυτούς και τα έργα τους.

Κυριακή 20 Ιανουαρίου 2013



Θοδωρής Χαμάκος
 Αγίου Δημητρίου 29  Νέο Φάληρο
 18547  Πειραιάς
 Τηλ: 210-4829520
 Κιν: 6937 433866
 email: theodoros.hamakos@unitedworldwrestling.org
thodorischamakos@gmail.com
             theodoros.hamakos@uww.org
           Youtube: www.youtube.com/agpelop
 Blog www.agpelop.blogspot.gr
Facebook: Θοδωρής Χαμάκος
 Γενικός Γραμματέας Κέντρου Μελέτης Πέτρινων Γεφυριών (ΚΕ.ΜΕ.ΠΕ.Γ)
Ιδρυτής Αρχείου Γεφυριών Πελοποννήσου (ΑΓΠ)  
  Αντιπρόεδρος Εκτελεστικού Γραφείου Παγκόσμιας Ομοσπονδία Πάλης (United World Wrestling - UWW)

Πέμπτη 17 Ιανουαρίου 2013

Γεφύρι Κλομποκής στη Δίβρη της Ηλείας


...φεύγανε μου λέει...γιατί φεύγανε του λέου...μην τους χτίσουνε λέει μέσ' το γεφύρι...οι μάστοροι...ελέγανε...προκαταλήψεις αυτά και φεύγανε...κολάγανε απάνου στο Τσερί...μου λέγανε...”

Το γεφύρι της Κλομποκής, όπως και αυτά του “Μουρτούκη”, το “Βορδολιό” και το μικρό γεφύρι κοντά στο μύλο του “Κουτσόπουλου”, τα είχαν φτιάξει οι Διβριώτες σ' όλο το μήκος του Διβριώτικου ποταμού ή ρέματος Κλομποκής.


Χτίστηκαν μετά το 1800 (κατά τον ντόπιο Άγγελο Αλμπάνη, το γεφύρι της Κλομποκής χτίστηκε τον 17ο αιώνα) με ντόπια πέτρα και ξεχωριστή μαστοριά εξυπηρετώντας τους κατοίκους και τους οδοιπόρους και παραμένουν μέχρι σήμερα υπέροχα δείγματα παραδοσιακής λαϊκής τεχνικής.
Γεφύρι Κλομποκής. (Φωτο: ΑΓΠ)


Το ιδιαίτερο αυτό γεφύρι της Κλομποκής βρίσκεται στην ένωση με το ρέμα “Όντριτσι” ή “Μόντριτσι” και υπήρξε σπουδαίος κόμβος επικοινωνίας, γιατί συνέδεε τον “κεντρικό δρόμο” από Ολυμπία μέσω Λάλα και από Πηνεία και Αχαΐα και κατόπιν μέσω “Χάνι Θεοφάνη” - “Παναγιά Μπάλτα” (τελωνείο) - “Κακός Ανήφορος” - “Γεφύρι Κλομποκής” - “Χάνι Καρλέτσι” - “Χάνι Ρουμελιώτη” - Γεφύρι Τριποτάμων στα Καλάβρυτα και την Τρίπολη.

Ήταν επίσης συχνό πέρασμα των κλεφταρματολών του 1821 εναντίον των Τούρκων, των Λαλαίων Αλβανών και του Ιμπραήμ κατά τις επιχειρήσεις του στην Πελοπόννησο. 
Γεφύρι Κλομποκής. (Φωτο: ΑΓΠ)


Μια δεύτερη διαδρομή παρέκαμπτε το γεφύρι της Κλομποκής και περνούσε κοντά από το γεφύρι στο “Δομοκό” - “Διβριώτικα Αμπέλια” - “Σινοβίθι” (γκρεμισμένο γεφύρι στη συμβολή του Διβριώτικου ποταμού με τον Ερύμανθο) - “Χάνι Καρλέτσι” - “Κοπέλας βρύση” - “Χάνι Ρουμελιώτη” - Γεφύρι Τριποτάμων και από εκεί Καλάβρυτα και Τρίπολη.


Κατά μαρτυρίες των ντόπιων, το γεφύρι της Κλομποκής χτίστηκε από τους περίφημους λαγκαδινούς μαστόρους της πέτρας και το αναφέρει ο σπουδαίος Γάλλος επιστήμονας και περιηγητής, Πουκεβίλ, που το πέρασε το 1805 από τον “Κακό Ανήφορο” πρός “Κοπέλας Βρύση”.

Ο Άγγελος Αλμπάνης, ντόπιος, από τη Δίβρη μας αφηγείται παραστατικά για το γεφύρι της Κλομποκής: (1)
Σωτήρης Σωτηρόπουλος-Άγγελος Αλμπάνης. (Φωτο: ΑΓΠ)


...δεν ξέρω χρονολογία. Ξέρω ένα μοναχά, επειδή ήμουνα τσοπάνης παλαιά με τα πρόβατα στο σημείο εκείνο...το θαύμαζα εκείνο το κτίριο...έχω 60 χρόνια να πάω...ήτανε φθαρμένο από τότε...αλλά δεν πέφτει αυτό. Αυτό εξυπηρετούσε τη διάβαση της επαρχίας Καλαβρύτων με την επαρχία Ηλείας...η διάβαση ήταν εκεί κι έχουν περάσει, έχουν γίνει σημεία και τέρατα εκεί...εμπάσει περιπτώσει...μούλεγε ο Κωστέλος πού τανε γεράκος, ένας γέρος, ότι οι παρευρισκόμενοι...είδες κάτι σπιτάκια εκεί τριγύρω...εκατοικούσανε ανθρώποι εκεί σ' εκείνα τα καλυβάκια και όταν ήλθαν οι μαστόροι...δηλαδή θα ήτανε το...πρέπει να ήταν υποθέτω τον αιώνα τον 17ο...κάτι τέτοιο θα ήτανε και φεύγανε μου λέει...γιατί φεύγανε του λέου...μην τους χτίσουνε λέει μέσ' το γεφύρι...οι μάστοροι...ελέγανε...προκαταλήψεις αυτά και φεύγανε...κολάγανε απάνω στο Τσερί...μου λέγανε...απάνου φεύγανε...αλλά αυτό εγώ δεν το πίστεψα...προς θεού. Ένα μου κίνησε την περιέργεια. Απάνου έχει προφυλακτήρες...απάνου το γεφύρι και προσπαθούσα να βγάλω μια πέτρα...δε βγαίνει με τίποτα...τρίβεται από το χτύπημα...δε βγαίνει, δεν ξεκολλάει...έχει ενσωματωθεί. Είναι τόσο καλά φτιαγμένο...είναι ένα αριστούργημα...Αυτή η διαδρομή ήταν από την Παναγία στα Μπάλτα, κατεβαίνει κάτω στου Μπάλα τα γρέκια, έβγαινε στα αμπέλια τα δικά μας και προχωρούσε πέρα στου Καρλέτσι το χάνι.
Δίβρη Ηλείας.  Το... Τρόπαιο. (Φωτο: ΑΓΠ)



Το όνομα Δίβρη (Λάμπεια) κατά την κρατούσα άποψη είναι σλάβικο και σημαίνει δροσιά. Κατά τον ντόπιο όμως γιατρό Σωτήρη Σωτηρόπουλο, έναν δραστήριο και ανιδιοτελή άνθρωπο με σπουδαία κοινωνική και πολιτιστική προσφορά  στα δρώμενα της περιοχής και συνοδοιπόρο στην καταγραφή και μελέτη των πετρογέφυρων της περιοχής, υπάρχουν περίπου δέκα εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας του χωριού Δίβρη και ότι αυτή που, κακώς, έχει επικρατήσει (ότι το όνομα είναι σλάβικο) είναι η πλέον ασθενέστερη εκδοχή. 
   Ο Νίκος Β. Αναστασόπουλος καταγράφει τις παρακάτω απόψεις   των διαφόρων ερευνητών, που ασχολήθηκαν ετυμολογικά με το θέμα, σαν πιθανές ερμηνείες και εκδοχές:
~ Ο Γεώργιος Χρυσανθακόπουλος στο βιβλίο του "Η Ηλεία επί Τουρκοκρατίας, Αθήνα 1950" γράφει για τη Δίβρη, ότι η ονομασία της είναι Αλβανική, χωρίς να το στηρίζει σε έρευνα. 
~ Ο Γερμανός Σλαβολόγος VASMER παράγει το τοπωνύμιο Δίβρη από το αρχαίο σλάβικο "ντμπρ", που σημαίνει χαράδρα ή χάσμα ή πεδιάδα χωρίς να δίνει περισσότερα στοιχεία και καθώς το "ντμπρ" έχει τρεις διαφορετικές έννοιες προβληματίζει τον ερευνητή.
Δίβρη. (Φωτο: ΑΓΠ)

~ Ο Μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος στην "Πελοποννησιακή Πρωτοχρονιά του 1961" καταλήγει ότι "υποθέτομεν λοιπόν, ότι εξ όσων είπομεν ανωτέρω περί του ονόματος της Δίβρης, απεδείξαμε, ότι, ούτε Σλαβικής προελεύσεως είναι ούτε Αλβανικής, πράγματι είναι Ελληνικώτατον, υποθέτομεν δε, ότι σφάλλεται ο κ. Χρυσανθακόπουλος χαρακτηρίζων την ονομασίαν της Δίβρης ως Αλβανικής".
~ Ο ερευνητής Ανδρέας Μπούτσικας  στη μελέτη-βιβλίο του "Σλάβοι και τοπωνύμια στην Ηλεία" καταλήγει ότι " είναι πια βέβαιο ότι το όνομα της Δίβρης της Ηλείας προήλθε από μετανάστες κατοίκους της Δίβρης της βορείου Ηπείρου, όπως αναφέρει και κάποια σχετική παράδοση αυτών..."
~ Ο Γεώργιος Παπανδρέου, γυμνασιάρχης στον 3ο τόμο του λεξικού Μπάρτ και Χίρστ γράφει: " Ίσως δε η οικησίς της, να σχετίζεται με την εγκατάστασιν εν Πελοποννήσω των Αλβανών (1932), εξ ης πιθανώς έχει την αρχήν το όνομα Δίβρη, αν οικάσωμεν εκ της ομωνυμίας αυτής μετά της εν Αλβανία πολίχνης Δίβρης"
Η Δίβρη χιονισμένη. (Φωτο: ΑΓΠ)

~ Ο Κωνσταντίνος Ηλιόπουλος καθηγητής του Πανεπιστημίου στη μελέτη του "Τοπωνυμικόν της Ηλείας" δημοσιευθείσα στην επετηρίδα Ηλειακών Μελετών τόμος ΣΤ' εν Αθήναις 1989-1990 στο τοπωνύμιο Δίβρη σελίς 106 γράφει: "Δίβρη, η κωμόπολις του τ.δ. Λαμπείας. Η τοπωνυμία αύτη είναι σλάβικη, έχουσα σχέσιν προς το βουλγαρικόν dbbrb, το δηλούν φάραγγα, βάραθρον, χαράδραν (Vasner).
  Καθ' ημάς αναφέρεται ως παλαιοαρκαδικός οικισμός και στη συνέχεια καταγράφουμε, ότι επεσημάνθησαν ερείπια και ίχνη ακρόπολης στην περιοχή "Βάσκο"... 
   Η ονομασία της Δίβρης πρέπει να αναζητηθεί στα τοπωνύμια που προέρχονται από τη διαμόρφωση του εδάφους, τη Δίρφη και Δίρκη πηγή κατά τον Στράβωνα στις υπωρείες του Ολωνού, οπότε το τοπωνύμιο ανάγεται στη σφαίρα του μύθου. Συνεπώς  δεν μπορεί να είναι σλάβικο, όπως αναφέρουν κάποιες εκδοχές. Στην ερευνά μας δεν συμπεράναμε, ότι στην περιοχή της Δίβρης εγκαταστάθηκαν οικογένειες σλάβων ποιμένων. Αλλά και από τα τριακόσια περίπου Διβριώτικα τοπωνύμια που μελετήσαμε δεν βρήκαμε κανένα σλάβικο. Μιά μαρτυρία του λόγιου παπά Νίκου Τσάμη, την οποία καταγράψαμε, αναφέρεται σε παλαιότερη παράδοση σεβάσμιου ιερέα π. Βασίλη που άκουσε μικρός, ότι οι κάτοικοι της Δίβρης ήσαν αυτόχθονες.(2)
 Αποτελείται από 7 οικισμούς και σύμφωνα με την παράδοση “δεν πάτησε τούρκικο ποδάρι εκεί”. 
Ρέμα Κλομποκής. (Φωτο: ΑΓΠ)
 

Χαρακτηριστικό είναι το “ Κούμανι κι Αντρώνι ο θεός να σε γλυτώνει κι αν περάσεις απ' τη Δίβρη, θα σε φάει το μαύρο φίδι”. (3) Και αυτό λόγω του δύσβατου της περιοχής και του φόβου που είχαν οι Τούρκοι και οι Τουρκαλβανοί Λαλαίοι για τα μέρη αυτά. Και είναι αποδεδειγμένο πια ότι οι στίχοι αυτοί έχουν να κάνουν με το απάτητο της περιοχής από τους Τούρκους και όχι βεβαίως με την κλεψιά, όπως λαθεμένα μερικοί μέχρι εσχάτως πίστευαν και διέδιδαν.
 Μια παραστατική αναφορά του περάσματος από την περιοχή της Δίβρης-Τριποτάμων του σπουδαίου περιηγητή Πουκεβίλ μας δίνει ο Γυμνασιάρχης Γεώργιος Παπανδρέου, που μετά το σχολαρχείο του Πύργου φοίτησε στη φιλοσοφική σχολή Αθήνας και διορίστηκε στον Πύργο απ' όπου έγραψε στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ού αιώνα: "Διελθών την Κάπελην εν 2 ώραις έφθασεν εις την και νυν πηγήν τα Διβρέϊκα αμπέλια γνωστήν τοις περιηγηταίς υπό μεγάλην πλάτανον...εκείθεν δε βαδίζων είδεν απέναντι (εν τη αριστερά του Ερυμάνθου ή Δοάνας όχθη) το μέλαν και ξηρόν όρος Δισβάκι (το Βυδιάκι?). Διήλθε το Διβρέϊκο ποτάμι (προς Α. της Δίβρης κατά τον Κακόν Ανήφορον νυν. Σημ. γράφοντος: προφανώς πέρασε απέναντι από το γεφύρι της Κλομποκής), την βρύσιν της Κοπέλλας (και νυν χάνι εν αυτή) με ύδωρ κακής ποιότητας, το Αλογοπάτημα (και νυν ούτω καλείται εκ βαθουλώματος λίθου, εφ' ου επάτησεν το άλογον του Χριστού {!} και εβαθουλώθη), οπόθεν είδεν απέναντι αριστερά του Ερυμάνθου τα χωρία Πέτα και Παραλογγούς, το ποτάμι της Μαρτινίτσης (=Μοστενίτσης, χωρίου) επί λιθίνης γεφύρας (σημ. γράφοντος, πρόκειται πιθανόν για το μονότοξο γεφύρι του Κοκλώνη), το ποτάμι της Νουσάς (=τον παραπόταμον Ερύμανθον), το Λειβαρτζινόν (=τον Αροάνιον) και ακολουθών την δεξιάν όχθην του ποταμίου Σκούπι-Δεχούνι (=του Σειραίου, του Βερτσιωτικού νυν του εκ των άνω χωρίων πηγάζοντος) επί Καλαβρυτινού πλέον εδάφους έφθασεν εις το μαγαζείον των Τριποτάμων (παρά τον νυν μύλον των Τριποτάμων)". (4).


Αναφορές:

  1. Αφήγηση στον γράφοντα στις 26/08/2011
  2. Νίκος Β. Αναστασόπουλος. "Η Δίβρη Ηλείας στο διάβα των αιώνων". Έκδοση της βιβλιοθήκης του Πνευματικού κέντρου της Πανελλήνιας Εκπολιτιστικής Ένωσης Λαμπειέων-Διβριωτών Ηλείας. Αθήνα 1994. Σελ.57, 58, 59, 60.
    3.Το έλεγαν οι Τουρκαλβανοί Λαλαίοι και έτρεμαν όταν έπαιρναν την εντολή να περάσουν τις άγριες χαράδρες για να εισπράξουν τους φόρους.
    4. Γεωργίου Παπανδρέου, Δ.Φ. Γυμνασιάρχου. Η Ηλεία δια μέσου των αιώνων. Αμαλιάδα 2010. Σελ. 368.


Δείτε παρακάτω το σχετικό video για το γεφύρι της Κλομποκής από: www.youtube.com/agpelop

Τρίτη 15 Ιανουαρίου 2013

Το Μπαστογέφυρο, στη Μεσσηνία


Το Μπαστογέφυρο ή “Μπαστογιόφυρο”, όπως το λένε οι ντόπιοι, βρίσκεται στην περιοχή “Κάραβος”, του τοπικού διαμερίσματος Ανεμομύλου, του τέως Δήμου Αρίου, τώρα Καλαμάτας και χρονολογείται από το 1950, όταν είχε χτιστεί επί του ποταμού Πάμισου για να ενώσει τα κοντινά χωριά και να εξυπηρετούνται οι ντόπιοι.

Η περιοχή λέγεται 'Κάραβος”, γιατί εκεί έδεναν τα καράβια τους οι αρχαίοι Μεσσήνιοι την τότε εποχή.

Φαίνεται, όπως αναφέρει και ο Παυσανίας, ότι ο Πάμισος ήταν πλωτός για μικρά πλεούμενα μέχρι τα “Μάτια” (Πηγές) και αυτό αποδεικνύεται από τα κομμάτια αλυσίδων τα οποία σχετικά πρόσφατα βρέθηκαν περασμένα στις τρύπες του βράχου, που υψώνεται στο μεγάλο Μάτι.
Μπαστογιόφυρο. (Φωτο: ΑΓΠ)


Κατά μαρτυρία του ντόπιου εκπαιδευτικού-βιολόγου και ερευνητή από το διπλανό χωριό Βαλύρα της Ιθώμης Γιάννη Λύρα, υπήρχαν ακόμη οι σιδερένιοι κρίκοι στο Μεγάλο Μάτι (Πηγή) του Πάμισου, που τους είχε δει όταν ήταν σε παιδική ηλικία, δίπλα στον αρχαίο ναό που ανακάλυψε ο Matton Valmin το 1929. (1)

Το γεφύρι είναι μονότοξο και βρίσκεται εκτός της κοίτης του ποταμού Πάμισου, όταν αυτός άλλαξε την κοίτη του, λόγω αναδασμού.

Τα στηθαία αποτελούνται από μεγάλες μονοκόμματες επεξεργασμένες πέτρες (πορόλιθος), ενώ τα καμαρολίθια είναι μεγάλων διαστάσεων, που καταλήγουν σε τριγωνικό σχήμα.

Ονομάστηκε έτσι λόγω του μικρού οικισμού Μπάστα (Πλατύ από το 1927), που βρίσκεται κοντά στο γεφύρι.
Τα σημάδια της καταστροφής. (Φωτο: ΑΓΠ)


Βρίσκεται σε άσχημη κατάσταση λόγω εγκατάλειψης, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες κάποιων τοπικών κοινωνικών και πολιτιστικών φορέων και τις μεμονωμένες ενέργειες μερικών ευαίσθητων ντόπιων για την διατήρηση της ιστορίας και του πολιτισμού μιας παλιάς ιδιαίτερης εποχής.

Μέρος του στηθαίου έχει γκρεμιστεί, ενώ από κατάντη τα καμαρολίθια είναι έτοιμα να καταρρεύσουν γι' αυτό και έχουν γίνει και κάποιες ακαλαίσθητες παρεμβάσεις στήριξης με τσιμέντο, τόσο των στηθαίων όσο και άλλων μερών του γεφυριού από ντόπιους φορείς.
Μπαστογιόφυρο. (Φωτο: ΑΓΠ)


Κι εδώ παρατηρείται το γνωστό “πλιάτσικο”, παρά το ότι έχει γίνει προσπάθεια πρόχειρης περίφραξης από τους τοπικούς φορείς, όπου κάποιοι “καλοθελητές” μετά την μετατόπιση της κοίτης του Πάμισου και το πέρασμα του γεφυριού σε αχρησία, έσπευσαν να το εκμεταλλευθούν αφαιρώντας πέτρες από το γεφύρι.

Ο Γιάννης Λύρας μας λέει για το γεφύρι αυτό: “...Βρισκόμαστε στο Μπαστογιόφυρο, που εμείς το λένε Ανεμόμυλο...τα χωριά άλλαξαν την ονομασία με βάση το ΦΕΚ του 1927. Εδώ τώρα με τα έργα που έγιναν, τον αναδασμό, αλλάξανε την κοίτη του ποταμού και το γεφύρι αυτό έμεινε λίγα μέτρα πιο πέρα μόνο του. Θα σου στείλω και μια φωτογραφία με τις πέντε βάρκες, την οποία είχανε βάλλει οι κάτοικοι εδώ του χωριού Πλατύ σε εφημερίδα του 2003, που δείχνει ότι ο ποταμός Πάμισος ήταν πλωτός για μικρές βάρκες μέχρι σχετικά πρόσφατα, πριν γίνει ο αναδασμός και αλλάξει η κοίτη του ποταμού. Είναι αφημένο στη μοίρα του και αποτελεί πόλο τουριστικής έλξης” (2)
Βάρκες στο Μπαστογιόφυρο. (Πηγή: Γιάννης Λύρας)


Και αυτό το γεφύρι χρειάζεται τη στήριξη και την φροντίδα των επίσημων ντόπιων και μη αρχών για να σωθεί και να μεταφέρει την ιστορία και την εμπειρία μιας άλλης ωραίας και γνήσια ανόθευτης εποχής,







Βιβλιογραφία – Σημειώσεις

  1. Μαρτυρία του Γ. Λύρα στον γράφοντα στις 11/5/2012
  2. Ομοίως.

    Δείτε το σχετικό video και στο: Youtube.com/agpelop 


Κυριακή 13 Ιανουαρίου 2013

Γεφύρι στα Γούβια, στο Βιδιάκι Γορτυνίας


 Το γεφύρι στα "Γούβια", βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το χωριό Βιδιάκι Γορτυνίας, στο ρέμα "Γουβια", είναι μονότοξο και χτίστηκε με δαπάνη του Νικολάου Κηπουρού ή Σπανού από το Βιδιάκι.
   Ο συνταξιούχος δάσκαλος-επιθεωρητής δημοτικής εκπαίδευσης, Κων/νος Ι. Κηπουρός, πρόεδρος του συνδέσμου εφέδρων αξιωματικών Αθήνας και τέως πρόεδρος του συλλόγου Βιδιακιτών, μας διηγείται κάποιες ιστορίες, σχετικές με το γεφύρι και τη θέση στην οποία είναι χτισμένο.
Βιδιάκι Γορτυνίας. (Φωτο: ΑΓΠ)
"...στο σημείο εκείνο που εχτίσθη το γεφύρι στα Γούβια επερνούσε πρώτα παλιός δρόμος από εκεί και στον καιρό της Τουρκοκρατίας υπήρχαν χωράφια, τα οποία καλλιεργούσαν οι ραγιάδες και έβγαινε κάθε τόσο ο Αγάς του χωριού – έμενε Αγάς στο χωριό μας μέσα, είχε και τον πύργο του σ' ένα υπερυψωμένο σημείο και είχανε χτίσει και μια μεγάλη αποθήκη στο σημερινό ναό του Αγίου Δημητρίου – για να μαζεύουν τη φορολογία σε είδος από τα γεωργικά προιόντα. Λένε λοιπόν, ότι πήγε ο Αγάς μια μέρα να δει αν δουλεύουν οι ραγιάδες. Τους ανάγκασαν να δουλεύουν τη μέρα του Αγίου Χαραλάμπους στις 10 Φεβρουαρίου. Τούπανε:

  • Είναι γιορτή σήμερα.
  • Όχι, θα πάτε να δουλέψτε.

Πήγε και εκείνος με ένα παιδί που είχε. Αφού πέρασε το ρέμα, εκεί στα Γούβια πούνε το γεφύρι αυτό ακριβώς, σ' εκείνο το σημείο επάνω είχε μια ανάβαση, είχε ένα σκαλοπάτι, βράχος και είναι πέτρα, έτσι απότομη ανάβαση. Από κεί του παρουσιάστηκε ένας γέρος, του αρπάζει το παιδί πούχε απάνω στο άλογο που πήγαινε καβάλα, το πετάει κάτω στο ρέμα, δηλαδή έπεσε σε μιά απόσταση κάτω 50 – 60 μέτρα, λοιπόν, εκείνος τάχασε, γύρισε πίσω, πήγε κάτω, βρήκε το παιδί που έπαιζε με την άμμο, δε σκοτώθηκε. Το επήρε το παιδί, κατάλαβε ότι συνεβαινε κάτι υπερφυσικό και πήγε πάνω και τους είπε:

  • Απολάτε τα, βρέ!.. Δηλαδή, απολύστε τα, ξεζέψτε τα. Και τ' απολύσανε και φύγανε.


Η θέση είναι ονομαστή στην ιστορία του χωριού μας από την εποχή της επανάστασης, που τα στρατεύματα του Ιμπραήμ πασά, οι Αιγύπτιοι, οι στραβαραπάδες όπως τους έλεγαν οι ντόπιοι, διότι υπέφεραν από επιδημικής μορφής πονόματο, αλώνιζαν εδώ στην Πελοπόννησο. Είχαν ένα τμήμα τους, ανέβαιναν από τη χώρα-Ράχες προς τα επάνω, προς εμάς, προς τα εδώ και πολλοί Ραχαίοι, οι κάτοικοι των Ραχών, φεύγοντας την αιχμαλωσία, τη σφαγή ή ότι άλλο των Αιγυπτίων, έφευγαν προς τα πάνω την Κάπελη, στο δάσος που είναι εδώ πιο κάτω.
 Ένας δυστυχισμένος Ραχαίος με τη γυναίκα του και το μωρό κοριτσάκι τους έφευγαν και αυτοί, η γυναίκα του νομίζω ήταν και σε περίοδο εγκυμοσύνης, δεν είμαι όμως βέβαιος γι' αυτό. Για να γλιτώσουν λοιπόν, για να μη συλληφθούν από τους Αιγυπτίους, ο Ραχιώτης σκότωσε τη γυναίκα του και άφησε το μωρό παιδάκι της, το κοριτσάκι τους, πάνω στο νεκρό σώμα της και εκείνος εχάθηκε. Έφτασαν οι Αιγύπτιοι, πήραν το μικρό κοριτσάκι, το έφεραν προς τα πάνω και το παράτησαν σε τούτη δω την τοποθεσία εδώ στα Γούβια, σε κάποιο σημείο εδώ. Αφού φύγαν εκείνοι, περνώντας ο Βιδιακίτης Κώστας Μυλωνάς το πήρε το κοριτσάκι και το μεγάλωσε, από εδώ, από την περιοχή των γουβιών.

Μεταφέρονται και κάτι άλλες ιστορίες μεταφυσικής, τέλος πάντων, υφής εδώ στα Γούβια, διότι το μέρος είναι απότομο, έτσι σκιερό και απόκοσμο κάπως και δίνει λαβή σε διηγήσεις θρύλων ή άλλων δαιμονικών κλπ εμφανίσεων."
Γεφύρι "στα Γούβια". Τα στηθαία είναι νεότερη προσθήκη. (Φωτο: ΑΓΠ)



  Γενάρχης των Κηπουραίων του Βιδιακίου και του δωρητή των γεφυριών “Γούβια” και “Σκαλίτσα”, υπήρξε ο Δημήτρης Βασιλακόπουλος από την περιοχή των Πατρών {Χαλανδρίτσα}. Νέος πήγε στο Βιδιάκι και για κάποιο διάστημα βρέθηκε στην υπηρεσία του Αγά του χωριού, Λαλαίου Τουρκαλβανού Μουσταφά. Ο Αγάς αυτός άξεστος, τραχύς και φιλήδονος πλήν των άλλων γυναικών του χωριού, τις οποίες συχνά "κακοποιούσε", έριξε την πρόστυχη ματιά του και στην κόρη του Γιωργάκη Βασιλακόπουλου, την ωραιότατη Μηλιά, τον κρυφό καημό του Δημήτρη Βασιλακόπουλου.{1}

  Το κορίτσι και η οικογένειά του τρομοκρατήθηκαν. Για να αποφύγουν το “ντρόπιασμα”, νύχτα και βιαστικά τα μίλησαν με το Δημήτρη και τα συμφώνησαν: Ο Δημήτρης θά 'παιρνε τη Μηλιά και θάφευγαν, απόψε κιόλας, για τον τόπο της Πάτρας. Εκείθε ήταν άλλος τόπος, άλλος κόσμος. Παπάς θα ευλογούσε την ενωσή τους, θα έκαναν οικογένεια και θα έμεναν εκεί μέχρι να αλλάξουν τα πράγματα. Αργότερα, αν το ήθελε ο θεός, θα ξαναγύριζαν στον τόπο τους και τους δικούς τους. Έτσι και έγινε. Έφυγαν νύχτα.
  Παρά την καταδίωξη του Μουσταφά, έφτασαν και εγκαταστάθησαν στην Πάτρα. Το σπίτι τους ήταν στα Ψηλά Αλώνια.
Με τον Κ.Ι. Κηπουρό επί τω έργω. (Φωτο: ΑΓΠ)

 Κάποτε έμαθαν πως τον Μουσταφά τον σκότωσαν στο Βιδιάκι οι αδελφοί Αλέξανδρος και Αντώνης Μπούμης κι έστειλαν το κεφάλι του στην Παλούμπα, στον περίφημο Καπόμπαση Κόλια Πλαπούτα, θανάσιμο εχθρό των Τουρκαλβανών Λαλαίων.{ στο σημείο του φόνου του Μουσταφά, στην βρύση “Κουφή”, ο σύλλογος Βιδιακιτών έχει τοποθετήσει ενδεικτική πινακίδα}.
 Στην Πάτρα ο Δημήτρης εργαζόταν στα περιβόλια. Με τον καιρό απέκτησε δικά του στον κάμπο της Αχαίας και οι ντόπιοι τον ονομάτισαν από το επάγγελμά του: Ο Δημήτρης ο Κηπουρός. Ξεχάστηκε το Βασιλακόπουλος και έμεινε το “Κηπουρός” {2}.
 Με τη Μηλιά απέχτησαν τέσσερεις γιούς: Τον Σπύρο {1805}, τον Γιαννάκο, τον Νικολό και τον Γιώργη {1811}. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για θυγατέρες.
 Στο μεγάλο αγώνα του 1821 πήρε μέρος με τα παιδιά του. Εντάχθηκαν στα σώματα των Χρυσανθοπουλαίων από του Κούμανι και του Σισίνη από τη Γαστούνη. Πήραν μέρος στην πολιορκία των Πατρών, στη μάχη Πούσι – Λάλα με τους εκ Πατρών διακοσίους Γορτύνιους, στις μάχες Σαβαλλίων, Χλεμουτσίου και στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου με τους 1488 Πελοποννήσιους υπό τον Κανέλλο Δεληγιάννη. Τα Οθωνικά πιστοποιητικά συμμετοχής στον Μεγάλο και Ιερό αγώνα του Δημήτρη και του Σπύρου βρίσκονται στα χέρια του Κ.Ι.Κηπουρού.
Γεφύρι "στα Γούβια". (Φωτο: ΑΓΠ)


  Μετά την απελευθέρωση, ο Δημήτρης με τα παιδιά του, ίσως και η Μηλιά, γύρισαν στο Βιδιάκι. Αγόρασαν την περιοχή του χωριού, που σήμερα λέγεται “Κηπουραίϊκα” και έχτισαν τα σπίτια τους, ίσως γύρω εκεί που ήταν το πατρικό της Μηλιάς. Η από εκεί διερχόμενη κύρια κοινοτική οδός, με απόφαση του τότε κοινοτικού συμβουλίου και επικύρωση από τη Νομαρχία, φέρει το όνομα: Οδός Δημητρίου Κηπουρού – Αγωνιστού 1821.

Από τους τέσσερεις γιούς του Δημήτρη ξεκινούν τέσσερα επί μέρους γένη.

. Του Σπύρου, με τέσσερεις γενιές κατιόντων. Δύο εγγονοί του μετανάστευσαν στις ΗΠΑ και οι απόγονοί τους, όλοι Ισπανόφωνοι, συγκροτούν “ολόκληρη πόλη” στο Τέξας.

. Ο Γιαννάκος πέθανε άτεκνος. Σώζεται το χαμώγειο σπίτι του.

. Του Νικολού με τέσσερεις γενιές κατιόντων. Ο συνώνυμος εγγονός του, έμπορος στην Αθήνα, διέθεσε μεγάλα ποσά για την κατασκευή των δύο γεφυριών στο χωριό και λοιπές δωρεές.
Κ.Ι. Κηπουρός. (Φωτο: ΑΓΠ)

. Ο Γεώργιος Κηπουρός ή Γεραμάνης με την εκ Πατρών συζυγό του Αικατερίνη, απέκτησαν το Γεράσιμο, τον Κωνσταντίνο και τρείς θυγατέρες. Ο Γεώργιος ήλθε από την Πάτρα με πολλά χρήματα και έκανε σημαντικές αγορές κτημάτων. Τα συμβόλαια αυτών βρίσκονται στην κατοχή του Κ.Ι.Κηπουρού επίσης. Από τα παιδιά του, ο Κωνσταντίνος, από πρώτο γάμο απέκτησε τον Γεώργιο και από δεύτερο με την Παγώνα Χρονοπούλου τους Μιλτιάδη, Χρήστο, Ιωάννη, Αλέξιο και τρείς θυγατέρες. Ο Μιλτιάδης και ο Αλέξιος εγκαταστάθηκαν ως έμποροι στην Αθήνα μαζί με τις τρείς αδελφές τους. Ο Ιωάννης, αγρότης, με τη Γιαννούλα Φωτεινοπούλου, απέκτησαν τον Κωνσταντίνο, διδάσκαλο, αναπληρωτή επιθεωρητή δημοτικής εκπαίδευσης, έφεδρο αξιωματικό, συγγραφέα και κύρια πηγή των πληροφοριών μας.





Σημειώσεις-βιβλιογραφία



{1}. Διήγηση στον γράφοντα από το Κ.Ι.Κηπουρό.

{2}. Ομοίως η γεννεαλογική αναδρομή είναι ευγενική προσφορά του Κ.Ι.Κηπουρού.

Δείτε το σχετικό video στο youtube.com/agpelop 

Πέμπτη 10 Ιανουαρίου 2013

Γεφύρια Δυτικού Πόντου. Αμάσεια - Τοκάτ



Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Αρχείου Γεφυριών Πελοποννήσου, παρουσιάζονται στον τομέα αυτόν μια σειρά από εργασίες σχετικές με τα πέτρινα γεφύρια περιοχών της Ανατολής, ώστε να γίνει αντιληπτή η όποια συγγένεια, η σχέση, η επιρροή, αλλά και η σύγκριση, ο αλληλοσεβασμός και η εκτίμηση που πρέπει να υπάρχει προς τα ανθρώπινα αυτά λαϊκά δημιουργήματα.

Γενικά η μορφή των γεφυριών της Ανατολής και κυρίως των περιοχών της Τουρκίας, με το ανεβοκατέβασμα του καλντεριμιού τους, το στενό διάδρομο διάβασης, το οξυκόρυφο του τόξου τους κλπ, δεν πρέπει να συγχέεται με την εκδοχή της ρωμαϊκής επιστημονικής κατασκευής των γεφυριών και ούτε θα πρέπει να εκλαμβάνεται σαν μια τοπική, λαϊκή εκδοχή αυτών. Άλλωστε, τα ρωμαϊκά γεφύρια μόνο μ' αυτά τα χαρακτηριστικά που είχαν μπορούσαν να εξυπηρετήσουν το σκοπό κατασκευής τους (πέρασμα βαριών αρμάτων, λεγεώνων, κλπ για εξυπηρέτηση του ρωμαϊκού imperium).

Θα ξεκινήσουμε την περιήγησή μας πρώτα από την περιοχή του Δυτικού Πόντου και ειδικότερα αυτή των νομών της Αμάσειας και της Τοκάτ.


Βρισκόμαστε στις χαμένες πατρίδες ενός μεγάλου κομματιού του Ελληνισμού, τον Πόντο.

Τα πιο πολλά γεφύρια της περιοχής έχουν κατασκευαστεί τον 12ο και 13ο αιώνα και κάποια από την ρωμαϊκή ακόμη περίοδο.

Βρίσκονται όλα σχεδόν σε χρήση, με τις ανάλογες “επεμβάσεις” και είναι χτισμένα σε μεγάλα ποτάμια, για τα δικά μας δεδομένα.

Ο χρόνος είναι ανάλογα ο εχθρός ή ο σύμμαχος για όσα βρίσκονται εκτός των πόλεων και άρα εκτός φροντίδας των υπεύθυνων.

Τα πιο πολλά βρίσκονται μέσα στην πόλη της Αμάσειας, της πατρίδας του μεγάλου μας γεωγράφου και περιηγητή Στράβωνα και των Μιθριδατιδών, καθώς επίσης και στην Τοκάτη των Ποντίων και στην Νεοκαισάρεια των Βυζαντινών.
Στράβων


Όλα γεφυρώνουν τον Yesil Irmak, γκρίζος ποταμός ( Ο Ίρης των αρχαίων Ελλήνων) ή τους παραποτάμους του και η μοίρα του πρωτομάστορα, όπως και εδώ, είναι η ίδια. Μένει στην αφάνεια και μόνο το όνομα του χορηγού, κυρίως τοπικού διοικητή, διατηρείται.

Θα πρέπει να τονισθεί, ότι χωρίς την βοήθεια Τούρκων φίλων, κάποιες γέφυρες δεν θα μπορούσαμε να ανακαλύψουμε και βέβαια μετρήσεις ολοκληρωτικές δεν μπορείς να κάνεις στα γεφύρια των ποταμών της περιοχής γιατί εκτός του ότι έχουν νερά, πολλά νερά, είναι και δυσκολοπρόσιτα, με πολλούς θάμνους και δέντρα, εμποδίζοντας και την φωτογράφηση ακόμα και βέβαια δεν πρέπει καθόλου να παραβλεφθεί το ότι είσαι σε ξένη χώρα, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Όλα τα γεφύρια τα συναντήσαμε σε μεγάλα ποτάμια, για τα δικά μας δεδομένα, ενώ όσο και αν προσπαθήσαμε να βρούμε περισσότερες πληροφορίες για αυτά, δεν το κατορθώσαμε. Ακόμα θα πρέπει να τονισθεί ότι όλες οι γέφυρες, που βρίσκονται μέσα στις πόλεις και βρίσκονται σε χρήση, έχουν εύκολη πρόσβαση.

Οι πιο πολλές, αν όχι όλες, έχουν πρωτοκατασκευαστεί την εποχή των Σελτζούκων Τούρκων, μέχρι και την πρώιμη εποχή των διαδόχων τους, Οθωμανών και βρίσκονται όλες, ή σχεδόν όλες, σε χρήση με τις σχετικές σ' αυτές τις περιπτώσεις επιστρώσεις ασφάλτου ή τσιμέντου και ανάλογες μικροεπεμβάσεις,προσθήκες ή μετατροπές.

Κάποιες ιδιαίτερες φροντίδες, κυρίως στα γεφύρια απομακρυσμένων περιοχών, εκλείπουν. Ο χρόνος είναι ανάλογα ο εχθρός ή ο σύμμαχος. Αν για κάποιο λόγο ραγίσουν και πέσουν, πάει τελείωσαν.

Προφανώς θα υπάρχουν και άλλα πολλά γεφύρια στην περιοχή, αλλά είτε παρασύρθηκαν από τα νερά των ποταμών ή το πιθανότερο γκρεμίστηκαν για να γίνουν καινούργια τσιμεντένια, για τούτο και εξαφανίστηκαν όλα τους τα ίχνη, αφού την έτοιμη σμιλευμένη πέτρα την έπαιρναν οι ντόπιοι για χτίσιμο σπιτιών, αποθηκών, μαντρών, κλπ.

Οι αποστάσεις των χωριών και τα μεγάλα ποτάμια είχαν ανάγκη από γεφύρια για να τα συνδέουν και για το λόγο τούτο μάλλον στέκει αυτή η άποψη, γιατί για τόσο μεγάλες περιοχές τα γεφύρια φαίνονται λίγα.





Γεφύρια περιφέρειας Αμάσειας



Η πόλη της Αμάσειας, η σημερινή πόλη, έχει 75.000 κατοίκους , βρίσκεται σε 392 μέτρα υψόμετρο και είναι η πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού.

Η πόλη κρατάει, εν πολλοίς, το παλιό της χρώμα, με τα πέτρινα κεραμιδένια σπίτια, σκαρφαλωμένα στις πλαγιές απόκρημνων και οχυρών βουνών (σε ένα απ' αυτά είναι χτισμένη η αρχαία ακρόπολη) και καταλαμβάνει μια στενή λωρίδα, χαράδρα στην ουσία, πλάτους 500-600 μέτρων και μήκους 5 χιλιομέτρων. Κατά μήκος της πόλης ρέει ο ποταμός Ίρης (Yesil Irmak).
Αμάσεια. (Φωτο: ΑΓΠ)


Από τα πλέον ενδιαφέροντα της πόλης είναι οι τέσσερις πέτρινες γέφυρες (Caglayan, Meydan ή Uistasyon, Sultan και Kus koprusu), το Mirror Cave, οι βασιλικοί τάφοι, το Sultan Vayazit (Yildirim=Κεραυνός) Mosque και το Kale (κάστρο).

Η Αμάσεια έχει ιστορία 7.000 ετών, το όνομά της δεν άλλαξε επί 3.000 και πλέον χρόνια και κατοικείται συνεχώς από τα μέσα της 4ης π.χ. χιλιετηρίδας, όπως μαρτυρούν οι ανασκαφές στο χώρο.
Βασιλικοί τάφοι Μιθριδατιδών. (Φωτο: ΑΓΠ)


Πριν τον ξεριζωμό, οι Έλληνες έφταναν τους 2.000, με τρεις ναούς (Γεωργίου, Χαραλάμπους και Βασιλέα). Ιδρυτής της θεωρείται ο θεός Ερμής, “ο κτίσας την πόλην” όπως αναφέρεται στη μια όψη ενός νομίσματος, λατρευόταν όμως κυρίως ο Δίας, ως Στράτιος Ζεύς, ο οποίος ήταν και ο περισσότερο λατρευόμενος θεός στον Πόντο, στην Ελληνιστική περίοδο.

Μετά τον Μέγα Αλέξανδρο, βασίλεψαν εκεί οι Μιθριδάτηδες και είχαν πρωτεύουσά τους την πόλη της Αμάσειας, με πρώτο βασιλιά τον Μιθριδάτη τον Α', τον ονομαζόμενο κτίστη.
Αμάσεια. Πάρκο Σουλτάνων. Ποταμός Ίρης. (Φωτο: ΑΓΠ)


Ο Στράβων, αυτός ο σπουδαίος Πόντιος Έλληνας γεωγράφος, περιγράφει πως ήταν στο τέλος του 1ου μ.χ. αιώνα η πόλη της Αμάσειας, αναφέροντας τα εξής:

...επέζευκται δε γέφυρα του ποταμού: μία μεν από της πόλεως επί το

προάστειον, άλλη δ' από του προαστείου προς την έξω χώραν...”

Δύο γέφυρες αναφέρει ο Στράβων. Όμως από τις δύο, η μία όπως θα δούμε, σώζεται (όχι βεβαίως όπως ήταν τότε) και ίσως είναι η πιο παλιά γέφυρα, που έχουμε συναντήσει μέχρι τώρα στην περιοχή και μία από τις παλαιότερες στον κόσμο σε χρήση. Η άλλη δεν υπάρχει.

Ξεκινώντας από την ανατολική είσοδο της Αμάσειας και σε απόσταση περίπου 4 χιλιομέτρων από το κέντρο της πόλης, συναντάμε το γεφύρι Caglayan-Iltekin Gazi κoprusu, στο δημόσιο δρόμο για Turhal και Tokat.
Caglayan-Iltekin Gazi koprusu. (Φωτο: ΑΓΠ)


Είναι ένα όμορφο γεφύρι, με έξι καμάρες και στη μέση χτισμένη μια πρόσθετη κατασκευή για τους πεζούς και τα ζώα, στην περίπτωση συνάντησης με ιππήλατα κάρα ή άλλα οχήματα. Είναι χτισμένο στην θέση Helvaci.

Πρωτοχτίστηκε το 1076 πάνω σε παλαιά θεμέλια ιστορικής γέφυρας, μάλλον ρωμαϊκής, όπως αναφέρεται από τον Iltekin Gazi, εξού και ένα από τα ονόματά της για πολλά χρόνια.

Από τη γέφυρα αυτή εισήλθαν τα οθωμανικά στρατεύματα και κατέλαβαν την Αμάσεια, κατά τις τραγικές για τον Ελληνισμό της περιοχής ημέρες.

Είναι στην ολότητά του κατασκευασμένο από πελεκητή πέτρα, υλικό που υπάρχει άφθονο στην περιοχή. Κατά το μεγάλο σεισμό του 1374 έπαθε ζημιές που αποκαταστάθηκαν από τον κυβερνήτη της πόλης, ο οποίος έβαλε τους χτίστες να τοποθετήσουν (όπως λέγεται) χρυσό στο εσωτερικό των ποδιών του γεφυριού, για να το θωρακίσουν εν όψη πιθανών ζημιών λόγω της στρατιωτικής της θέσης.

Είναι σε χρήση για όλα τα οχήματα, αφού ενώνει την Αμάσεια με την περιοχή της Τοκάτ.

Έχει μήκος 93,80 και άνοιγμα κεντρικής καμάρας 8,50 μέτρα.

Δεύτερη γέφυρα, που συναντάμαι στο τέλος της οδού Ziya Pasha, μέσα στη πόλη της Αμάσειας, είναι αυτή που ενώνει την περιοχή Ucler με την οδό Σταθμού. Πρόκειται για την Meydan ή Uistasyon koprusu (γέφυρα σταθμού).
Meydan ή Uistasyon koprusu. (Φωτο: ΑΓΠ)


Έχει πέντε καμάρες, είναι σε χρήση για τα οχήματα και βρίσκεται μπροστά από το τζαμί του σουλτάνου Vayazit.

Χτίστηκε το 1145, από τον Σελτζούκο σουλτάνο Ι. Mesut και είναι χτισμένο από πελεκητές πέτρες.

Το γεφύρι καταστράφηκε από τον μεγάλο σεισμό του 1374 και ξαναχτίστηκε πάλι από τον Sadgeldi Pasha πάλι από πέτρα, ακριβώς όπως ήταν πριν. Το χτίσιμο αυτό έγινε το 1828, από τον Ozlu Yusuf Aga, τελευταίο διοικητή της Αμάσειας.

Περίπου 300 μέτρα πιο κάτω, βρίσκεται η ωραιότερη και παλαιότερη γέφυρα απ' όλες. Πρόκειται για την θαυμάσια Sultan koprusu ή low bridge.
Sultan koprusu. (Φωτο: ΑΓΠ)


Είναι ρωμαϊκή γέφυρα (σ' αυτήν αναφέρεται ο Στράβων) με τέσσερις καμάρες, που καθώς το νερό ανέβαινε, οι καμάρες στάθηκαν χαμηλά και ο τότε διοικητής της Αμάσειας Ziya Pasha κατασκεύασε τις κολόνες από την ίδια πέτρα, πάνω στις καμάρες, το 1865. Έτσι η γέφυρα μπόρεσε να σταθεί όρθια.

Κατά την ρωμαϊκή περίοδο, ο κόσμος μπορούσε να περάσει από την παλιά Αμάσεια του κάστρου, στην άλλη πλευρά της πόλης μέσω της γέφυρας αυτής.
Sultan koprusu. (Φωτο: ΑΓΠ)


Δεν είναι σε χρήση για τα οχήματα παρά μόνο για τους πεζούς, αφού είναι σημαντικός τουριστικός πόλος της πόλης και της περιοχής γενικότερα.

Βεβαίως, η επιφάνειά της είναι νέα κατασκευή, αλλά μόνο αυτή.

Στην άλλη άκρη της πόλης, τη δυτική, πάνω στον δρόμο που οδηγεί στην Σαμψούντα (την παλιά Αμισό), βρίσκεται η Kus koprusu (καμάρα) με τρία τόξα και είναι σε χρήση για όλα τα οχήματα.

Χτίστηκε από την Handi Hatum, κόρη του Σελτζούκου σουλτάνου Mesut. Ενώνει την περιοχή Vayazit πασά, με την περιοχή Samlar.
Kus koprusu. (Φωτο: ΑΓΠ)


Και για τα τέσσερα γεφύρια της πόλης της Αμάσειας δεν υπάρχουν στοιχεία για τους κατασκευαστές τους. Και εδώ η μοίρα του πρωτομάστορα είναι η ίδια. Μένει στην αφάνεια και μόνο το όνομα του χορηγού ή του τοπικού διοικητή διατηρείται.







Γεφύρια περιφέρειας Tokat



Στο δρόμο από Αμάσεια προς τον δήμο Turhal, και μόλις τέσσερα χιλιόμετρα έξω από τον παραπάνω δήμο υπήρχε γέφυρα, κατά μαρτυρίες των ντόπιων, η οποία γκρεμίστηκε για να φτιάξουν καινούργια τσιμεντένια και της οποίας ίχνη δεν υπάρχουν σήμερα.

Λίγο μετά και έξω από το δήμο Pazar, στο μέσον περίπου μιας μεγάλης πεδιάδας και επί του Yesil Irmak βρίσκεται μια θαυμάσια γέφυρα με πέντε καμάρες. Το όνομά της είναι Selcuklu koprusu, δηλαδή γέφυρα των Σελτζούκων, ίσως 900 ετών όπως μας είπαν οι ντόπιοι. Άρα είναι χτισμένη την εποχή των Σελτζούκων Τούρκων, προδρόμων των οθωμανών.
Selcuklu koprusu. (Φωτο: ΑΓΠ)


Είναι σε χρήση για όλα τα οχήματα, αφού είναι μέρος του δημοσίου δρόμου Αμάσειας-Παζαρ-Τουρχάλ-Τοκάτ και η φωτογράφηση έγινε με μεγάλη δυσκολία, λόγω της ομίχλης και του πολύ νερού.

Φτάνοντας στην πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού, την Tokat, (114.000 κάτοικοι), στην άκρη μιας μεγάλης πεδιάδας και στο βόρειο μέρος της πόλης υπάρχει μία από τις καλλίτερες ίσως γέφυρες της περιοχής, που είναι και αυτή σε χρήση, εκτός από τα πολύ μεγάλα οχήματα.
Hindirlik koprusu. (Φωτο: ΑΓΠ)


Πρόκειται για την ονομαστή Hindirlik koprusu (τυχερή γέφυρα). Έχει πέντε καμάρες, ενώ στο κέντρο υπάρχει μια επιπλέον κατασκευή όπου πάνω της υπάρχει αραβική επιγραφή, που πιθανόν αναφέρεται στους κατασκευαστές της και το έτος κατασκευής της.

Βεβαίως, έχουν και αυτοί τις κακοτεχνίες τους, με την ύπαρξη σιδερένιας γέφυρας ακριβώς δίπλα στην πέτρινη, θυμίζοντας τις δικές μας στην Κόνιτσα πριν την απομάκρυνση της σιδερένιας γέφυρας.

Χτίστηκε την εποχή των Σελτζούκων Τούρκων από πελεκητή πέτρα και το μήκος της είναι 151 μέτρα, ενώ το πλάτος 7.

Στον αμέσως επόμενο δήμο Niksar (η Νεοκαισάρεια των Βυζαντινών), στο τέλος του μέρους που γίνεται το παραδοσιακό παζάρι, υπάρχει η Leylekli koprusu (γεφύρι του Πελαργού).
Leylekli koprusu. (Φωτο: ΑΓΠ)


Είναι μονότοξο, χτισμένο επί ρωμαϊκής εποχής όπως μας είπαν οι ντόπιοι και γεφυρώνει έναν μικρό παραπόταμο του Kelkit (ο Λύκος των αρχαίων Ελλήνων), κυρίου παραπόταμου του Yesil Irmak, που περνάει μέσα από την Νεοκαισάρεια (44.000 κάτοικοι).

Περίπου 9 χιλιόμετρα μετά την Niksar, σε μια μικρή κοιλάδα και επί του κυρίου παραπόταμου του Yesil Irmak,Kelkit (ο Λύκος των αρχαίων) υπάρχει η μεγάλη και όμορφη γέφυρα Talazan koprusu, που είναι σε χρήση για μικρά αυτοκίνητα.

Talazan koprusu. (Φωτο: ΑΓΠ)


Έχει 6 καμάρες και η μεσαία είναι κατεστραμμένη. Για το λόγο τούτο έχουν φτιάξει σιδερένια, που την έχουν στερεώσει με τσιμέντο πάνω στις δύο βάσεις της κεντρικής καμάρας. Την σιδερένια προσθήκη έφτιαξε ο Δήμαρχος της Νεοκαισάρειας 22 χρόνια πριν, όπως μας είπε ο ντόπιος Οσμάν, που ψάρευε με τον γιο του στο ποτάμι, ένας καλοσυνάτος κάτοικος της περιοχής, που πρόθυμα δέχτηκε να φωτογραφηθεί.
Ο ντόπιος Osman (Φωτο: ΑΓΠ)


Η γέφυρα έχει μήκος 145 μέτρα, ενώ η μεσαία καμάρα, η γκρεμισμένη, είχε άνοιγμα 12,50 μέτρα.

Περίπου 10 χιλιόμετρα έξω από τον Δήμο Erbaa (47.000 κάτοικοι) και δεξιά σ' έναν παλιό χωματόδρομο, διασχίζοντας πρώτα το χωριό Buskioy (Κρυοχώρι) και στην άκρη μιας πολύ μεγάλης πεδιάδας βρίσκεται το χωριό Kale (Κάστρο). Στην άκρη του χωριού επί του Kelkit Irmak (Λύκος των αρχαίων Ελλήνων, κυρίου παραποτάμου του Yesil Irmak) συναντάμε τα απομεινάρια 6 βάθρων μιας γέφυρας με 5 καμάρες.
Kale ve kopru. (Φωτο: ΑΓΠ)



Θα ήταν από τις πιο ωραίες γέφυρες της περιοχής και όπως μας είπαν οι ντόπιοι, καταστράφηκε πριν 25 περίπου χρόνια.

Δίπλα της διακρίνονται τα ίχνη παλαιού κάστρου, εξού και το όνομα της γέφυρας Kale ve kopru (Κάστρο και γεφύρι).
Με τους φίλους Gokhan, Husein και Gungor. (Φωτο: ΑΓΠ)



Δείτε το παρακάτω video για τα γεφύρια του Πόντου: